Tiềm năng lớn chưa được khai thác tương xứng
Có thể nói, người Huế thưởng thức ẩm thực bằng cả khứu giác, thị giác và thính giác. Nhà văn Nguyễn Tuân từng nói: “Người Huế thích ăn bằng mắt”. Điều đó có thể nhận biết trên những chiếc bánh bèo nhỏ xíu, những lá bánh nậm mỏng tang, hay chén chè bắp Cồn Hến mát lịm…
Ngoài các món đã định danh, Huế còn lưu giữ trên 1.000 món ăn nấu theo lối Huế, có cả những món ăn ngự thiện của các vua triều Nguyễn với hàng chục món cao lương mỹ vị, được chuẩn bị rất công phu, cầu kỳ… Dù vấn đề định vị thương hiệu cho ẩm thực Huế được quan tâm từ lâu, song vẫn chưa thể biến “mỏ vàng” này thành nguồn đóng góp lớn cho ngành du lịch, cũng như kinh tế địa phương.
Cuối năm 2018, UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế đã phê duyệt đề cương đề án “Huế - Kinh đô ẩm thực” đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Đến nay, thực tế cho thấy việc khai thác tiềm năng này chỉ mới dừng lại ở khía cạnh ăn uống đơn thuần trong du lịch.
Thừa Thiên - Huế có hệ thống khách sạn lưu trú khá lớn, song thực đơn của nhà hàng tại các khách sạn này chưa làm nổi bật giá trị ẩm thực Huế. Số lượng nhà hàng phục vụ món ăn truyền thống và đặc trưng Huế chỉ đếm trên đầu ngón tay. Nhiều quán ăn, cơ sở kinh doanh ẩm thực nhỏ lẻ tại Huế cũng thu hút du khách với một số món ăn đặc trưng. Tuy nhiên quy mô đón khách nhỏ, cách thức phục vụ, hệ thống cơ sở vật chất chưa đáp ứng được việc khai thác số lượng lớn khách du lịch và dòng khách có mức chi tiêu cao…
Nhiều nghệ nhân ẩm thực Huế cho rằng, tỉnh Thừa Thiên - Huế cần phải quy tụ những đầu bếp có tâm, có tầm, có kiến thức, có sự hỗ trợ bằng chính sách phục hồi đúng chất lượng những món ăn vốn được xem là di sản văn hóa ẩm thực Huế. Kết hợp hình thành các tour du lịch thưởng thức món ăn Huế: ẩm thực về đêm, ẩm thực đường phố, ẩm thực đầm phá, ẩm thực chay…
Phải nâng tầm thành loại hình du lịch
Trước bối cảnh và xu hướng cạnh tranh của các điểm đến, ngành du lịch Huế đã có kế hoạch gìn giữ, phát huy tinh hoa, giá trị ẩm thực, biến thương hiệu văn hóa thành thương hiệu du lịch có vị thế, hấp dẫn du khách.
Cuối tháng 4/2022, các hãng truyền thông Nhật Bản đưa tin chính quyền thành phố Saijo Nhật Bản đã đưa món bún bò Huế vào thực đơn ăn trưa dành cho học sinh của 35 trường học trên địa bàn. Câu chuyện này khiến nhiều người dân Huế và những người yêu Huế càng quan tâm hơn đến việc khai thác kho tàng ẩm thực của ông cha.
Ông Nguyễn Văn Phúc - Giám đốc Sở Du lịch tỉnh Thừa Thiên - Huế - cho biết, mục tiêu khi thực hiện đề án “Huế - Kinh đô ẩm thực” là phải kiểm kê, tổng hợp một cách khoa học các món ăn, thức uống của Huế; đồng thời phải tạo lập, quản lý và phát triển nhãn hiệu chứng nhận “Huế - Kinh đô ẩm thực”, nhằm thuận lợi phát triển, quảng bá giá trị ẩm thực Huế.
Thừa Thiên - Huế là địa phương hội tụ nhiều yếu tố thuận lợi để khai thác và phát huy giá trị ẩm thực. Không chỉ có nhiều món ngon, vật lạ mà địa phương này hiện có nhiều nghệ nhân ẩm thực có tay nghề cao, nổi tiếng. Cần phải tôn vinh, phát triển, khai thác tốt di sản văn hóa ẩm thực thì nó sẽ trở thành tài sản. Đó là tài sản của địa phương, của xã hội, tài sản của nền kinh tế nước nhà.
Việc phát triển văn hóa ẩm thực cũng chính là thúc đẩy phát triển du lịch Việt Nam, kinh tế Việt Nam, đặc biệt là kinh tế ban đêm. Hiệp hội Văn hóa ẩm thực Việt Nam sẽ luôn đồng hành cùng địa phương nâng tầm thương hiệu “Huế - Kinh đô ẩm thực”, góp phần phát huy và khai thác di sản này.
Ông Nguyễn Quốc Kỳ - Chủ tịch Hiệp hội Văn hóa ẩm thực Việt Nam
Trước mắt, việc cho phép sử dụng nhãn hiệu “Huế - Kinh đô ẩm thực” sẽ giúp du khách yên tâm chọn lựa nhà hàng, cơ sở kinh doanh ẩm thực có món ăn, thức uống đặc trưng của Huế. “Hiện Sở Du lịch đã chọn 22 món ăn, thức uống đặc trưng của Huế để đăng ký nhãn hiệu chứng nhận, và tiếp tục kiểm kê, xây dựng hồ sơ khoa học các món ăn khác, để đăng ký bổ sung trong thời gian tới. Một nhà hàng hay cơ sở kinh doanh ẩm thực muốn sử dụng nhãn hiệu “Huế - Kinh đô ẩm thực” phải có ít nhất hai đến ba món trong danh sách 22 món đã được đăng ký nhãn hiệu chứng nhận; phải đáp ứng các quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm; đảm bảo các tiêu chí về bài trí không gian kinh doanh, vị trí để giới thiệu món ăn…”, ông Nguyễn Văn Phúc nói.
Theo ông Trần Hữu Thùy Giang - Chánh văn phòng UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế - vấn đề là cần nâng tầm ẩm thực thành một loại hình du lịch, là sản phẩm chủ đạo, đích đến của du khách. Về bản chất, ẩm thực là một phần của văn hóa, nhưng do tính đặc thù của khai thác du lịch, cần được tách thành loại hình riêng, có quan hệ mật thiết với du lịch văn hóa. “Tinh hoa của ẩm thực Huế từ các món ăn cung đình, cơm chay, các món dân dã, đường phố, đặc sản vùng biển, đầm phá, vùng đồng bào dân tộc thiểu số… Vì vậy cần được thống kê, lưu giữ, phục hồi chế biến đúng kiểu cách, nguyên liệu, gia vị truyền thống. Phải nhanh chóng đưa vào khai thác chuyên nghiệp, có tư vấn bài bản với những chính sách hỗ trợ cụ thể”, ông Trần Hữu Thùy Giang góp ý.