Nằm ven dòng sông Thương, Đa Mai từ lâu đã nổi tiếng với nghề làm bún, bánh. Chúng tôi đến vùng đất này vào một sớm, cũng là thời điểm những mẻ bún nóng hổi, dẻo thơm vừa ra lò.
Yêu nghề, nghề chẳng phụ
Một ngày của hầu hết người dân Đa Mai bắt đầu bằng việc chuyển gạo vào máy vo. Bà Đoàn Thị Bốn nhà ở thôn Đình cho biết: “Không ai nhớ chính xác nghề làm bún ở đây có từ bao giờ, chỉ biết hồi còn nhỏ tôi đã được bố mẹ truyền dạy và đến nay, gia đình đã có 3 đời theo nghề làm bún. Những người già bảo bún Đa Mai có cách đây hàng trăm năm. Làm bún phải thức khuya dậy sớm, thậm chí “ráo mồ hôi là hết tiền” nhưng đổi lại, chỉ cần đầu tư ít vốn là đã có được thu nhập ổn định nên mấy chục năm nay gia đình tôi vẫn gắn bó với nghề”.
Bún là sản phẩm chỉ sử dụng trong ngày, khách hàng chủ yếu chỉ ở TP Bắc Giang cùng một số huyện lân cận như Lạng Giang, Yên Dũng, Tân Yên, Việt Yên nhưng lượng bún tiêu thụ hàng ngày khá lớn. Như nhà bà Bốn, trung bình mỗi ngày bán ra khoảng 300kg bún, mang lại thu nhập gần 6 triệu đồng/người/tháng. Theo bà, bún làm ra bán chủ yếu cho các nhà hàng, quán ăn, số còn lại cung cấp cho bạn hàng bán ở chợ. Dịp đầu năm, cuối năm hoặc lễ, tết, lượng bún tiêu thụ rất lớn, gia đình bà và các gia đình khác trong làng làm không kịp để cung ứng hàng cho các nơi.
Gọi là nghề phụ nhưng thực chất lâu nay làm bún, bánh đã trở thành nghề chính của nhiều hộ dân tại Đa Mai. Hiện các hộ gia đình trong phường sản xuất các loại bún, bánh như: bún lá, bún rối, bún vẩy ốc, bún con ba, bánh cuốn, bánh gio... Để bún ra lò, người làm bún phải làm đủ các công đoạn: ngâm gạo, ủ chua, nghiền và lọc bột, vắt bún, hấp bún… Mỗi gia đình có một bí quyết riêng để bún có được độ trắng, thơm, dẻo và ngon đặc trưng.
Cũng theo bà Bốn, so với trước đây, người làm bún đã bớt nhọc nhằn hơn bởi có máy móc hỗ trợ, từ xay bột, lắc bột, hấp bún… nhờ vậy năng suất cao hơn, chất lượng, mẫu mã sản phẩm được cải thiện. Tuy nhiên, kinh nghiệm và bí quyết của người làm bún vẫn là yếu tố quan trọng quyết định hương vị và chất lượng bún.
Ổn định đầu ra bằng chữ tín
Bún Đa Mai ngày nay là đặc sản nổi tiếng mà mỗi khi đến Bắc Giang, nhiều người rất muốn thưởng thức. Để có được thành quả ấy, theo nhiều người già trong vùng, nghề làm bún Đa Mai đã từng phải lên bờ xuống ruộng trong nhiều năm, từng có lúc đứng bên bờ vực “tuyệt chủng”. Bằng tâm huyết với nghề và nỗ lực mưu sinh, người dân Đa Mai đã tìm đủ mọi cách để hồi sinh và phát triển nghề làm bún. Ông Nguyễn Mạnh Thái, Chủ tịch UBND P. Đa Mai, cho biết: Để hỗ trợ người dân giữ gìn và phát triển nghề bún, những năm qua, chính quyền đã đầu tư nâng cấp toàn bộ hệ thống cống thoát nước thải của làng nghề để đảm bảo vệ sinh môi trường và an toàn vệ sinh thực phẩm. Bên cạnh đó, chính quyền địa phương còn hỗ trợ quảng bá, giới thiệu bún, bánh Đa Mai tại các hội chợ thương mại, các lễ hội truyền thống của TP và các địa phương; phối hợp với các doanh nghiệp, các địa phương khác trong việc kết nối, tìm kiếm thị trường, liên kết tiêu thụ giúp các hộ làm bún…
Hiện toàn phường có hơn 100 hộ thường xuyên sản xuất bún, bánh; tập trung chủ yếu ở thôn Đọ, thôn Đình và thôn Chùa. Mỗi ngày, các lò bún tại đây cung cấp ra thị trường khoảng 15 tấn bún, bánh, đem lại thu nhập trung bình mỗi người từ 5 đến 7 triệu đồng/tháng. Do vậy, cùng với nông nghiệp, dịch vụ, thương mại và công nghiệp, nghề làm bún, bánh đã góp phần không nhỏ làm thay đổi diện mạo kinh tế, xã hội chung trên địa bàn.
Để phát triển nghề bền vững, thời gian tới, theo ông Nguyễn Mạnh Thái, bên cạnh việc hỗ trợ các hộ gia đình mở rộng quy mô sản xuất, chính quyền sẽ chú trọng nâng cao nhận thức của các hộ sản xuất trong việc đảm bảo chất lượng sản phẩm, đảm bảo an toàn thực phẩm, cam kết không sử dụng chất phụ gia song song với vấn đề bảo vệ môi trường và đẩy mạnh quảng bá sản phẩm.