Có cơn gió thoảng qua không đủ sức lay động những dáng hình lúc lỉu căng tròn xanh thẫm trên cành, nhưng hình như nó lấy từ đâu đó, níu giữ lại rồi tỏa ra một mùi dịu nhẹ, như hương hoa thầm kín của thịt da thiếu nữ đang xuân thì. Một quyến rũ mê hoặc không lảo đảo nhưng chẳng dễ rời đi, khiến tôi không khỏi buột miệng: “Nghe nói trồng bưởi da xanh giờ kiếm tiền tỉ, có không anh?”.
Lời đáp như chực chờ sẵn từ ông Phước Lộc, chủ vườn bưởi da xanh lớn nhất nhì ở xã Suối Đá, huyện Dương Minh Châu (Tây Ninh): “Có chứ!”. Rồi ông tính: “Mười mẫu đất này tôi trồng năm ngàn gốc bưởi. Cứ bình quân mỗi gốc tôi hái 20 trái. Mỗi trái nặng 1,5kg thôi. Giá bán tại vườn thời điểm này bét lắm là 15 ngàn đồng/kg. Tính ra có phải đã hơn hai tỉ không”.
Ông cười to, nụ cười đặc sệt tính cách thật thà, phóng khoáng của một người nông dân Nam Bộ thuở khẩn hoang đến giờ không phai. Nhưng tiếp liền, ông lại khiến tôi ngã ngửa, rơi vào rụt rè y như kẻ trong cuộc sắp bày trò chơi hơn - thiệt: “Nói vậy nhưng đừng tưởng dễ ăn mà nhào vô nghen, bởi đã không ít người, sau vài năm đầu tư cho cây bưởi giờ bán luôn đất trồng mà vẫn không đủ trả nợ ngân hàng…” .
Ông Lộc cho biết vườn bưởi ông trồng hiện nay đã được tám năm. Năm 1991, ông mua lại 25 héc-ta đất rừng da beo bạc màu của huyện Dương Minh Châu để khai phá và trồng cao su. Đến khi cao su tuột giá và không còn khả năng thu lợi tốt so với chi phí đầu tư, ông chặt bỏ gần 10 héc-ta cao su để trồng sầu riêng. Nhưng vườn sầu riêng của ông bị con đuông dừa phá mà không cách gì trị được. Năm 2015, ông lại phá bỏ vườn sầu riêng chuyển sang đầu tư trồng bưởi da xanh ruột đỏ cho tới bây giờ.
“Tại sao lại chọn bưởi để đầu tư mà không phải chọn một loại cây nào khác?”, tôi thắc mắc.
Ông nói: “Không chỉ vì đây là một loại trái cây đặc sản cực tốt cho sức khỏe với nhiều công dụng thần kỳ khác nhau đã được khoa học chứng minh và đang rất được ưa chuộng trong và ngoài nước mà còn vì nghĩ là trồng… dễ. Tôi thấy người ta trồng 1 - 2 cây, chỉ bón phân bò hay chỉ tấp rác vào gốc mà vẫn có trái quanh năm. Một lý do quan trọng nữa, bưởi là loại cây thu hoạch ít lệ thuộc vào thời điểm chín. Người trồng có thể kéo dài thời gian nuôi trái trên cây được mà không phải lo “deadline thu hoạch” như mãng cầu, xoài… Tỉ như gặp thời giá rất thấp như hiện nay, chủ vườn có thể neo trái lại trên cây thêm hai mươi ngày hoặc lâu hơn chút cũng không phải lo trái chín thúi, hư, rụng… Cuối cùng, cây giống trồng là do người nhà cung cấp nên tôi không sợ lai tạp về chất lượng. Tuy nhiên, nghĩ là vậy, nhưng giờ đụng vô mới biết trồng bưởi cũng… nhá lửa chứ không phải giỡn chơi. Nhá lửa từ khâu chăm sóc, bón phân đến việc mua bán”.
Ông Lộc thò tay cắt một quả bưởi da xanh căng da trên cành rồi đưa lưỡi dao rạch nhẹ mấy đường dọc thân quả bưởi. Nhìn ông tách vỏ khỏi ruột một cách thuần thục, nhanh gọn mà không múi bưởi nào bị dập, tôi biết đó chỉ có thể là bàn tay của một người lột bưởi thuộc hàng nghệ nhân chứ chẳng vừa. Bàn tay ấy còn làm cho những túi tinh dầu li ti dưới vỏ bưởi xanh tươi tỏa ra một mùi thơm phảng phất, dễ chịu. Đúng là hương bưởi thơm cho lòng tôi bối rối. Một mùi hương đặc trưng mà dân văn chương đã dí dỏm diễn tả rất chi là Phan Thị Thanh Nhàn.
Quả tình, dù ông Lộc bảo chất lượng bưởi da xanh ruột trắng, ruột hồng không kém cạnh gì so với bưởi da xanh ruột đỏ, nhưng nhìn múi bưởi đỏ au, với các tép bưởi con căng mọng nước tôi vẫn có cảm giác bưởi da xanh ruột đỏ nhà ông ngọt ngào hơn hẳn so với loại ruột trắng hoặc hồng. Ông đưa múi bưởi vừa tách lớp vỏ lụa cho tôi xem độ mọng nước căng đầy và bảo: đây là bưởi có độ chín 10 tuổi. Tức, có thể ăn liền ngay khi cắt hoặc để dành ăn trong vòng ba ngày trở lại mà không sợ mất bớt đi vị ngon. Nếu phải di chuyển xa, thương lái có thể tính toán để cắt bưởi có độ chín sớm hơn, lúc độ chín mới 8 tuổi hoặc 9 tuổi chẳng hạn, để khi đến tay người dùng là chất lượng bưởi đảm bảo đủ độ 10, nhưng khi ấy da bưởi sẽ không còn căng đẹp như lúc mới hái.
Nhìn vườn bưởi tràn ngập trái to xanh mơn mởn trị giá tiền tỉ, tôi nghĩ người hạnh phúc nhất bây giờ chính là ông, người cày bừa sấp mặt bảy tám năm nay, nhưng ông chùng giọng tâm sự như trách móc: “Sau 8 năm bò lên té xuống nhá lửa với năm ngàn gốc bưởi, năng suất thu hoạch năm đầu tiên như hiện tại là tôi thấy hài lòng, thấy ổn nhưng thú thật là tôi chưa dám mở rộng trồng tiếp vì đang nghẽn đầu ra. Mấy năm trước, nghe tỉnh khánh thành nhà máy đóng hộp trái cây ở Thạnh Đức tôi rất mừng vì nghe nói các dây chuyền sản xuất của nhà máy được nhập khẩu từ các quốc gia hàng đầu trên thế giới với những công nghệ hiện đại nhất. Bằng cách áp dụng những công nghệ sản xuất tiên tiến và hiện đại nhất trên thế giới, nhà máy sẽ là nơi sản xuất ra các sản phẩm trái cây đông lạnh, nước ép, trái cây sấy khô, sấy dẻo, nước trái cây cô đặc đạt tiêu chuẩn quốc tế, xuất khẩu sang thị trường các nước Mỹ, châu Âu, Hàn Quốc, Nhật Bản và Australia. Với công suất lên đến 60.000 tấn thành phẩm mỗi năm, nhà máy này sẽ chế biến tất cả các loại trái cây, rau củ với nhiều hình thức, sản phẩm khác nhau sẽ không chỉ góp phần giảm thiểu, chấm dứt tình trạng đổ bỏ nông sản vì giá rẻ, rủi ro từ thương lái, giúp nâng cao giá trị nông sản Việt Nam và cải thiện đời sống, thu nhập cho người nông dân trong tỉnh.
Nhưng bốn năm nay, tính từ khi khánh thành đưa vào hoạt động, ngày nào tôi cũng coi truyền hình nghe thời sự, xem tin tức… nhưng có nghe nói nhà máy đó mua bán sản phẩm gì của nông dân đâu. Lẽ ra, khi mở nhà máy chế biến nông sản thì nhà máy phải cử cán bộ tới xem khóm vùng này chất lượng thế nào, có đủ chuẩn để nhà máy nhập về chế biến xuất khẩu hay không; bưởi vùng kia chất lượng đạt rồi giờ tính toán giá cả thu mua ra sao, cách thức thu hoạch, phương tiện chuyên chở và phương thức thanh toán tiền bạc thế nào cho phù hợp đôi đàng… Đằng này, khánh thành nhà máy rồi im re, không có động thái nào hết. Tôi nói bằng sự thật chứ không chê khen gì ai hết trơn. Người ta phải có nguồn nguyên liệu mới dám mở nhà máy hàng ngàn tỉ chứ không thì mở làm cái gì.
Qua lại nhà máy nhiều lần, tôi thấy công nhân vẫn làm tức là nhà máy có nguyên liệu để chế biến. Mà nguyên liệu thu mua từ đâu thì không biết vì những trang trại rau, củ, quả lớn trong tỉnh cũng không thấy nơi nào có hợp đồng thu mua từ nhà máy này. Như vậy, đầu ra cho nông sản của nông dân địa phương tiếp tục phụ thuộc vào thương lái. Như vườn bưởi của tôi năng suất 150 tấn/vụ, mà năng lực thương lái mỗi lần mua chỉ tầm 2 tấn/lần. Đã vậy, thương lái hẹn mùng 4 lên cắt nhưng mới gọi xin dời lại ngày 13 tức là thêm 10 ngày nữa. Mà hẹn là lên xem, coi vừa ý hay không chứ đâu có nói lên cắt liền vì chưa biết bưởi lúc xem như thế nào, rồi giá cả chưa thỏa thuận được làm mà sao cắt? Như vậy, biết chừng nào mới giải quyết xong một vụ bưởi của vườn tôi?”.
Tôi bẻ ngang múi bưởi căng tròn mọng nước đưa vô miệng. Âm thanh xịt bụp tung tóe nước của những tép bưởi con màu đỏ tươi mang vị ngọt thanh đang tan đều trên đầu lưỡi. Tôi nhắm mắt lại để thưởng thức cảm giác tuyệt vời từ chất lượng của quả bưởi đầu tiên sau 8 năm chăm sóc bón phân đầy tâm huyết của ông chủ vườn.
Ông Lộc nheo mắt như chờ tôi ngấm hết “sự ngon” của quả bưởi mà ông bảo năm sau chắc chắn sẽ ngon hơn cả bưởi da xanh ruột hồng Bến Tre, rồi hỏi: “Sao?”. Tôi hít thật sâu, như muốn cảm nhận thật đầy đủ cái sự ngon của bưởi, rồi chậm rãi đáp: “Không ngon… mà là quá ngon!”. Chủ, khách nhìn nhau rồi cười muốn văng cả “bụi miệng” giữa hàng ngàn gốc bưởi xanh rì đang vào thì chín nhất của gái một con.
Ông dẫn tôi lại gốc bưởi đang lủng lẳng những quả bưởi to tròn đang chín ở độ 10 tuổi như cách xếp loại của ông. Rồi ông chỉ xuống gốc, nơi có hai bao phân bò còn nguyên dây cột miệng đang để sẵn, nói: “Mỗi năm tôi nhập về 10 ngàn bao như thế này để bón cho rễ bưởi dưới đất ăn. Còn thân cành lá bưởi bên trên, tôi tắm chúng bằng dược thảo hữu cơ phòng ngừa sâu bệnh do tôi tự chế từ tỏi ớt và men vi sinh”. Theo ông, để tắm đủ theo chu kỳ đều đặn mỗi tháng một lần cho năm ngàn gốc bưởi, mỗi năm ông đã phải kéo hàng hàng tấn nguyên liệu tỏi ớt về để chế biến sinh phẩm hữu cơ phòng ngừa sâu bệnh chứa đầy trong 140 thùng loại 160 lít sử dụng dần từng đợt.
Chỉ sử dụng phân bò để bón cho cây và trừ sâu rầy bằng sinh phẩm tự chế từ thiên nhiên, ông tuyên bố bưởi vườn ông đảm bảo đúng chuẩn hữu cơ một trăm phần trăm. Ông với tay, kéo xuống một quả bưởi căng da xanh bóng to như cái đầu đang còn lủng lẳng trên cành rồi chỉ vào phần cuống: “Bưởi hữu cơ cuống nhìn rất khỏe mạnh, chắc chắn”. Điện thoại trong túi quần ông chợt reo. Nghe xong ông cười hề hề: “Là cuộc gọi hẹn gặp để hướng dẫn thủ tục đăng ký mã số vùng trồng (Production Unit Code - PUC) của anh Châu - cán bộ trạm bảo vệ thực vật trên huyện”.
Tôi rất ngạc nhiên về việc làm này của người nông dân có tố chất rặc ri Nam bộ như ông. Lão nông U70 này khiến tôi thêm bất ngờ. Ông cũng xài điện thoại thông minh, cũng on-lai nhập hội bưởi da xanh, cũng chat chit dza-lô với thương lái, cũng quẹt Gúc gồ tra cứu, cập nhật thông tin mỗi ngày… Mã số vùng trồng là mã số định danh cho một vùng trồng trọt nhằm theo dõi và kiểm soát tình hình sản xuất; kiểm soát chất lượng sản phẩm; truy xuất nguồn gốc sản phẩm cây trồng và đó là một trong những tiêu chí đầu tiên để nông sản đủ tiêu chuẩn xuất khẩu. Các nước nhập khẩu nông sản từ các vùng trồng đã được cấp mã số, có thể sang Việt Nam để kiểm tra đột xuất bất kỳ lúc nào về tình hình sản xuất, việc đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, chất lượng sản phẩm…
Ông cười một cách rất lạc quan: Bưởi đẹp, ngon, chất lượng an toàn mà đầu ra trong nước tiêu thụ không hết, nhà máy chế biến hiện đại nhất Đông Nam Á của tỉnh lại im ru, xong cái PUC này, bưởi da xanh ruột hồng xứ Suối Đá này tôi cho bay luôn sang Mỹ, Úc… tiêu thụ.