Cá đồng mùa mưa

1.

Khi Huế bắt đầu những cơn mưa xối xả đầu mùa, nước các con sông bắt đầu trở đục, bạn phương xa về thăm quê í ới gọi tôi ra một quán lá bình dân nằm bên sông Bồ để cùng thưởng thức món cá diếc hấp rau răm. Những con cá diếc nhỏ cỡ bằng ba ngón tay nhưng con nào cũng bụng đầy trứng được người chị mua từ một chiếc thuyền của ngư dân đánh cá ngay trên sông Bồ để đãi đám bạn của thằng em xa quê lâu ngày. Bạn tôi cười nói: “Cá diếc sông Bồ quê hương sao ngon quá! Hay bởi mình xa quê lâu quá nên ăn món chi cũng thấy ngon”?

Cá diếc tươi vừa bắt lên.

Tôi nhớ có lần đi tác nghiệp ở một xã miền núi phía bắc Huế, xong việc, được bà con ở đây đãi cho bữa cá diếc đánh bắt từ hồ thủy lợi đập Quao hấp với lá mồng tơi. Cá diếc sống lâu năm dưới hồ con nào con nấy to bằng bàn tay, hấp lên mỗi con đầy cả một cái dĩa, mới ăn một con mà đã thấy no rồi...

Nhưng nhớ nhất là món cháo cá diếc mẹ nấu những ngày đầu mùa mưa năm cũ. Cá diếc cứ mùa mưa về là tức trứng từ sông bơi vô ruộng từng đàn vào ban đêm. Người ta chỉ cần đặt cái dẹp (một ngư cụ bắt cá) ở mấy luồng nước chảy là sáng sớm hôm sau đổ dẹp có khi cả mấy rổ cá diếc to nhảy đành đạch nhìn sướng con mắt. Mạ đi chợ sớm, mua mớ cá diếc tươi về nấu nồi cháo cá diếc to để đổi món cho cả nhà.

Cháo cá diếc nấu đơn giản, chỉ cần hầm gạo thật nhừ rồi thả cá đã làm sạch vô, thêm tiêu, hành, rau răm. Vậy thôi mà tô cháo cá diếc thiệt ngon mắt bởi màu vàng lạt của mỡ cá, của mấy hột trứng nhỏ nổi lên trên mặt tô, rồi màu xanh của rau hành. Ăn cháo cá diếc phải có chén nước mắm ớt tươi, để cháo hay cá lạt thì chan thêm cho vừa miệng. Vừa ăn mạ vừa nhắc mấy anh em tôi là ăn cá diếc thì phải ăn từ từ khéo mắc xương. Rồi thằng em nhìn qua tô thằng anh nói sao trứng cá tô anh to hơn tô của con. Mạ cười rồi gắp luôn cả cái trứng từ tô cháo của mạ nói: “Vậy đã vừa lòng chưa”...

2.

Làng Vân Trình, một làng quê ven sông Ô Lâu được xem là cái rốn lũ, khi sông chảy qua vùng này tạo thành một đường cong ôm ấp ruộng đồng, vườn tược rồi sau đó chảy thẳng một mạch ra phá Tam Giang. Cũng vì thế làng này còn có tên là làng Rào (tiếng địa phương gọi sông là rào).

Mùa mưa, ai về đây thường phải di chuyển bằng những chiếc đò nhỏ, bởi vậy chúng tôi vẫn gọi vui vùng đất này là “tiểu miền Tây Nam bộ”. Nơi đây vào mùa mưa luôn có những đặc sản là các loại cá sông. Có lần tôi và đồng nghiệp được người quen mời về nhà ăn cá rô mùa mưa - cá rô giăng lưới béo tròn, đầy bụng trứng, ăn một lần nhớ mãi. “Cá rô thì phải là cá rô đồng mới nhứt xứ. Bởi khi chúng từ sông bơi vô ruộng mới có thức ăn nhiều là lúa rụng, là những loài côn trùng…”. Anh kể thêm mỗi lối cánh đồng ven sông Ô Lâu này cá rô bơi ngược nước mưa đầu mùa nhiều lắm, chúng bơi từng đàn trên ruộng nước, bắt lên ăn không hết. Bây chừ thì cá rô bắt đầu ít dần và bắt đầu thấy quý hiếm…

Cá rô chiên xù.

Người vùng “tiểu miền Tây Nam bộ” ở đây vẫn có câu rất hay về các món cá: “Cá bống kho khô, cá rô kho nước”. Cá rô tươi phải ăn có nước mới thưởng được cái vị béo ngậy của nó cho dù cá rô chiên xù cũng là một món ngon!