Ngành ngân hàng luôn nhận thức được tầm quan trọng của tín dụng và vai trò của hoạt động ngân hàng trong phát triển bền vững. Điều này thể hiện rõ qua việc Ngân hàng Nhà nước đã xây dựng và ban hành nhiều chỉ thị, quyết định, thông tư để thúc đẩy định hướng phát triển ngân hàng, thúc đẩy tín dụng liên quan đến các dự án tiết kiệm năng lượng, tái tạo năng lượng, nông nghiệp sạch… tại Việt Nam.
Những tín hiệu vui
Kết quả sau 3 năm thực hiện Đề án “Phát triển ngân hàng “xanh” tại Việt Nam” theo Quyết định 1604/QĐ-NHNN, Ngân hàng Nhà nước đã và đang tiếp tục hoàn thiện các quy định về hoạt động ngân hàng theo hướng lồng ghép các quy định về bảo vệ môi trường, từng bước hình thành khuôn khổ pháp lý cho các hoạt động tín dụng “xanh” nhằm gia tăng hoạt động này.
Quy mô dư nợ tín dụng “xanh” tăng trưởng mạnh qua các năm. Việt Nam được đánh giá là một trong 38 thị trường đang phát triển có những bước tiến đáng kể trong nỗ lực thúc đẩy ngành tài chính - ngân hàng hướng tới phát triển bền vững.
Tính đến 31/12/2021, dư nợ đối với các dự án “xanh” đạt hơn 451.000 tỷ đồng, chiếm 4,32% tổng dư nợ toàn nền kinh tế, tăng 35,56% so năm 2020, gấp 2,5 lần so với năm 2017, chủ yếu tập trung vào lĩnh vực nông nghiệp sạch và năng lượng tái tạo. Dư nợ tín dụng đã được đánh giá rủi ro môi trường và xã hội đạt hơn 1,8 triệu tỷ đồng, gấp 8 lần so với năm 2017 của 696.133 khoản cấp tín dụng. Bên cạnh đó, có 30,70% ngân hàng đã xây dựng, ban hành các hướng dẫn/quy định nội bộ riêng về quản lý rủi ro môi trường xã hội trong hoạt động cấp tín dụng...
Không chỉ các ngân hàng trong nước, các ngân hàng nước ngoài cũng rất quan tâm tới tín dụng “xanh”. Chẳng hạn HSBC Việt Nam vừa công bố cam kết thu xếp nguồn vốn lên tới 12 tỷ USD tài trợ trực tiếp và gián tiếp cho các dự án bền vững và các doanh nghiệp tại nước ta cho đến năm 2030. Trước đó, HDBank và Proparco (Tổ chức Tài chính phát triển của Pháp) cũng cho biết đã ký thỏa thuận hợp tác tài trợ tín dụng dài hạn trị giá 100 triệu USD để tài trợ các dự án năng lượng tái tạo tại Việt Nam. Các chương trình ưu đãi cho vay với doanh nghiệp để triển khai các dự án xanh cũng được triển khai ở một số ngân hàng. Điều này cho thấy nhiều tổ chức tín dụng đã có sự quan tâm nhất định tới việc dành nguồn vốn cho sự phát triển bền vững.
Vì sao ngân hàng thương mại cổ phần chưa mặn mà?
Bên cạnh những tín hiệu vui bước đầu như đã nói ở trên, có một thực tế là có không ít ngân hàng thương mại cổ phần chưa có định hướng chiến lược về phát triển tín dụng “xanh”, ngân hàng “xanh”. Hầu hết trong số này mới chỉ đang ở bước triển khai nghiên cứu để xây dựng chiến lược trong tương lai. Dư nợ tín dụng “xanh” tại các ngân hàng nói trên chiếm tỷ trọng khá khiêm tốn trong tổng dư nợ tín dụng. Cụ thể, 41,67% ngân hàng thương mại có tỷ trọng tín dụng xanh dưới 1%; 20,83% ngân hàng thương mại có tỷ trọng này từ 1 - 3%.
Nguyên nhân của việc “chưa mặn mà” trước hết là do các quy định về lĩnh vực tín dụng xanh cơ bản mới chỉ mang tính chất định hướng, khuyến khích các tổ chức tín dụng thực hiện mà chưa mang tính bắt buộc; nhiều ngân hàng chưa xây dựng được quy định nội bộ về quản lý rủi ro môi trường xã hội; cơ chế huy động tạo nguồn vốn cho tín dụng “xanh” còn hạn chế; việc tiếp cận nguồn vốn ưu đãi dành cho tín dụng “xanh” từ các tổ chức tài chính quốc tế còn gặp nhiều khó khăn.
Ngoài ra, nhiều ngành nghề liên quan đến tăng trưởng “xanh” còn khá mới mẻ ở Việt Nam, kinh nghiệm của cả chủ đầu tư lẫn các ngân hàng thương mại về lĩnh vực này còn hạn chế dẫn đến sự e dè từ cả người vay lẫn người cho vay. Đặc biệt, hầu như chưa có cơ chế, chính sách ưu đãi nhằm thúc đẩy các tổ chức tín dụng đẩy mạnh tín dụng “xanh”.
Các ngân hàng có tỷ trọng cho vay tín dụng “xanh” cao cũng nên được ưu tiên tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi từ các tổ chức quốc tế, đối tác phát triển.
Để cải thiện tình hình trên, một chuyên gia ngân hàng đề xuất nên có chính sách hỗ trợ rõ ràng đối với các ngân hàng cho vay lĩnh vực “xanh” như được cung cấp các khoản vay ưu đãi hoặc áp dụng lãi suất thấp, cấp bù lãi suất chênh lệch… Các ngân hàng có tỷ trọng cho vay tín dụng “xanh” cao cũng nên được ưu tiên tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi từ các tổ chức quốc tế, đối tác phát triển.
Cùng với đó, trong thời gian tới, cần tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho tín dụng “xanh”, ngân hàng “xanh”; đẩy mạnh cơ chế hỗ trợ tiếp cận vốn để cung cấp tín dụng “xanh” như phát triển thị trường trái phiếu “xanh”, thu hút các nhà đầu tư nước ngoài cung cấp vốn “xanh”.
Về định hướng của cơ quan quản lý, Ngân hàng Nhà nước cho biết sẽ tiếp tục chỉ đạo, hướng dẫn các tổ chức tín dụng tập trung bố trí nguồn vốn phù hợp để cho vay ưu đãi, khuyến khích chủ đầu tư thực hiện dự án thuộc danh mục phân loại “xanh”; phối hợp với các Bộ, ngành liên quan hỗ trợ các tổ chức tín dụng tiếp nhận nguồn vốn viện trợ, cho vay ưu đãi nước ngoài… Đồng thời, nghiên cứu, xây dựng kế hoạch hành động của ngành Ngân hàng thực hiện chiến lược tăng trưởng “xanh” quốc gia giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050.
Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (Ngân hàng Nhà nước) sẽ trình lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước ban hành Thông tư hướng dẫn quản lý rủi ro về môi trường trong hoạt động cấp tín dụng của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài trong thời gian tới.
