Những năm đầu thế kỷ XX, khi lúa ngoài đồng đã gặt xong, người nông dân miệt Sóc Trăng – Bạc Liêu ngày trước thường ra lúa hột bằng hai hình thức cơ bản: lúa bó nhiều sẽ chất bả rồi dùng trâu đạp; lúa bó ít sẽ dùng cặp kẹp đập lúa bằng tay.
 |
Nếu lúa đập bằng tay, rơm sẽ suôn. Những cọng rơm này được các bà, các mẹ giũ sạch, kê thớt chặt bớt những phần thừa. Ngày trước dùng lạt cà bắp phơi khô, sau này người ta dùng dây gân để bó những sợi rơm vàng óng thành từng lọn nhỏ.
Năm, bảy sợi rơm được bện với nhau để thành sợi dây, rồi dùng chính sợi dây đó quấn chặt lọn rơm từ phần lạt buộc lại, được hai hay ba vòng lại ghép thêm một lọn rơm khác. Cứ thế những lọn rơm được xếp phẳng với nhau, còn các sợi rơm đem bện lại, tiếp nối nhau thành sợi dây để quấn cán chổi.
Cán chổi đã được quấn khoảng non gang tay. Để cho cán chổi thêm chắc chắn, người ta chặt mấy khúc dọc dừa hoặc chẻ mấy lóng tre vót nhỏ đóng thêm vào. Chổi bó xong, người ta còn dùng lược bằng sừng chải chuốt cho thật sạch những hột lúa còn bám trên rơm rồi mới sử dụng.
Chổi rơm thường được dùng quét bếp, tro rác được những chiếc chổi rơm này gom lại, rồi hốt bằng mo cau. Vậy mà, bếp nấu củi, nấu rơm sạch bóng. Các bà mẹ có con trai lớn, muốn kén dâu, thường xuống bếp nhà các cô gái quan sát và dựa vào đó để đánh giá phẩm hạnh của cô dâu tương lai, …
Chổi rơm cũng được dùng quét dọn trên bàn thờ ông bà, quét ván ngựa, gường tre, …
Bó chổi rơm lúc nông nhàn còn là một niềm vui của tuổi già. Chổi bó xong, ông bà lại đem cho con, cháu xài.
Chổi rơm tự bó, đỡ mua, khỏi tốn kém lại khiến người dùng luôn nhớ đến sự chịu thương chịu khó của những người vất vả bao nắng sương mới có được hột lúa, cọng rơm, … nay nó đã hóa thân thành vật dụng quen thuộc!