Mùa này, nắng bắt đầu rải khắp các bãi biển miền Trung, xua đi cái se lạnh của ngày đông cũ. Đây là khoảng thời gian dễ chịu nhất trong năm. Những ngày này, người dân xứ Quảng quê tôi lại rộn ràng dong thuyền ra khơi, lựa con sóng êm để thả lưới đánh bắt sứa biển.
Tờ mờ sáng, ngư dân đã chong đèn ra khơi. Có người thức dậy từ hai, ba giờ khuya, tranh thủ đi sớm để khi mặt trời lên thì không bị xoáy thuyền vào vùng sóng lớn. Khi đó, những đốm sứa phát sáng, uốn lượn giữa khung cảnh bao la tối sẫm đẹp tới mê mẩn.
Ven sông Trường Giang, người chèo thuyền nan vớt sứa nhiều vô kể. Tụi trẻ con cũng theo chân ba má đi gom bắt sứa. Sứa được coi là “lộc biển” của vùng này, giúp cải thiện thu nhập của nhiều gia đình. Sau tết, trăm thứ lo toan, được mùa sứa bội thu, ai cũng khấp khởi mừng.
Chợ hải sản bãi ngang tấp nập từ sớm. Sứa mới đem lên từ biển có mùi tanh đặc trưng và vẫn còn nhiều cát biển. Ba tôi chọn những con sứa thân dày, màu tươi trong, có phấn, cứng cáp. Ông gọt hết lớp vỏ ngoài nham nhám rồi cắt bỏ phần chân cứng và các đầu tua quanh thân sứa. Ba ra vườn hái một nắm lá ổi, nấu nước muối loãng âm ấm, cho sứa vào chần sơ, chà xát lá ổi lên thân sứa. Sau khi ngâm rửa, ba cắt chân và thân sứa thành những miếng vừa ăn.
Với bất kỳ đứa con miền Trung nào như tôi, những món ăn từ sứa luôn là một phần quen thuộc từ thuở bé. Có khi là sứa ngâm nước lá ổi cho vàng óng rồi kẹp rau thơm chấm mắm cái hoặc mắm ruốc. Đặc biệt không thể thiếu món sứa trộn với lá ổi non cùng bắp chuối thái mỏng và đậu phộng rang.
Sau này, khi đi chợ, tôi luôn mua đầy đủ thịt heo ba chỉ, tôm đồng và các loại rau thơm như ba dặn rồi phụ ba thái mỏng chuối xanh, ngâm nước muối loãng pha chanh cho bớt chát và giúp chuối không bị thâm đen. Thịt heo luộc chín thái miếng vuông mỏng nhỏ, tôm xào sơ với hành phi. Ba trộn sứa cùng thịt, tôm và rau húng quế, ngò rí, chuối chát… rồi rưới nước mắm tỏi ớt chua ngọt lên. Thỉnh thoảng, để chiều lòng đứa con gái thèm chua, món sứa trộn của ba sẽ có thêm ít xoài xanh thái sợi.
Bày sứa trộn ra dĩa, ba rắc lên trên nhúm đậu phộng rang chín giã nhỏ. Chị em chúng tôi xúm lại, bẻ bánh tráng nướng xúc từng miếng sứa trộn. Sứa trộn phải ăn nhanh, cảm nhận được vị sứa mặn mòi, giòn sựt, hòa lẫn thịt heo beo béo, tôm đồng ngọt lự, đậu phộng thơm béo. Thêm vào đó là vị chan chát của chuối xanh và lá ổi, chua chua của xoài, tươi thơm của húng quế, cay nồng đậm đà của nước mắm tỏi ớt.
Món sứa trộn thoạt nhìn rất đẹp mắt, có màu trắng trong của sứa, xanh của rau, đỏ của tôm và ớt, vàng nhạt của đậu phộng.
Không giống những gia đình khác, ở nhà tôi, vai trò của ba má được hoán đổi. Sau khi xin nghỉ việc vì lý do sức khỏe, ba ở nhà trồng cây, nuôi gà. Má tôi đi bán trái cây ở thành phố, cả tháng mới về nhà một lần. Vì lẽ đó, ba đã thay má chăm sóc mấy chị em tôi từ miếng ăn tới giấc ngủ, nhưng ba chưa bao giờ buồn phiền hay xấu hổ vì điều đó.
Gian bếp nhà tôi thiếu vắng bóng dáng má, lại đậm hình ảnh ba. Mỗi mùa ba lại bày ra làm mỗi thức, toàn những món ăn dân dã đẫm chất quê. Ngày hè nóng, ba làm sứa trộn giải nhiệt, nấu bún sứa. Sau khi sơ chế, ba ngâm sứa trong nước lá ổi để vị chát của lá giúp sứa giòn dai hơn. Rồi ba phi thơm nén trong dầu phộng, xào cà làm nước xốt. Cá thu hoặc cá ngừ cắt lát vừa ăn, ba ướp cùng gia vị cho thật thấm, đợi nước dùng sôi thì cho cá, ít hành tây, bắp su cắt nhỏ vào.
Sứa được thêm ở bước cuối cùng, khi mọi thứ đã chín. Ba tắt bếp thật nhanh ngay sau đó. Món bún sứa có nước chua nhẹ ngọt thanh, cá thu thơm béo, sứa giòn sật là món ăn khoái khẩu của chị em tôi vào những ngày nắng chán cơm.
Mỗi lần nhìn ba lụi cụi trong gian bếp, củi lửa khói cay làm nhòe mắt chúng tôi. Một tay ba chăm sóc chị em chúng tôi lớn lên khỏe mạnh. Càng tập tành nấu nướng tôi càng nhận ra, tất cả những món ăn được nấu với tình cảm chân thành đều ngon. Đôi khi chúng ngon vì hương vị, có lúc ngon vì cảm xúc.
Ba đã từng vì chúng tôi mà rời những trang sách để xuống bếp nấu những món ăn quê kiểng. Tôi lớn lên, được đi muôn nơi, những món ngon bốn phương cũng bày ra đủ đầy. Tôi đã nghĩ ba vẫn luôn ở đó chờ tôi như một điều hiển nhiên. Nhưng rồi ba ra đi vào một ngày mùa xuân nắng còn chưa kịp ấm. Ngót nghét sáu năm trời, tôi loay hoay với những nghĩ suy day dứt. Cứ tới mùa sứa trộn, tôi lại ước chi có ba để được ăn ngon một bữa ra trò.
Người ta đã ngâm sứa thật lâu để giảm hết vị mặn tự nhiên của biển. Dù có ăn thử bao nhiêu nơi, tôi vẫn không thấy sứa ở đâu ngon bằng món sứa trộn ba từng làm. Nếu không phải là nhà, thì nơi nào cũng thiếu đi cảm giác ấm áp vui vầy ngày xưa.
Tháng Tư gió nồm mang hơi biển nồng nàn thổi vào bờ bãi, tôi lại chờ sóng lặng ngóng sứa về để chiều nay làm dĩa sứa trộn đặt lên bàn thờ của ba, thắp nén nhang mong gửi món cũ tới phía mây trời xa xôi.