Kerala nằm ở bờ Đông biển Ả Rập, là địa danh nổi tiếng của Ấn Độ với vô vàn danh lam thắng cảnh và nhiều câu chuyện về lịch sử, đời sống xã hội. Kerala còn được miêu tả là một “ngôi làng mở rộng” về mặt địa lý, được thiên nhiên ưu đãi với nhiều bãi biển, dòng sông và đồi núi... Ở Kerala cũng không thiếu các công trình kiến trúc truyền thống, các lễ hội và những tập tục độc đáo đi kèm với ẩm thực và nhiều loại hình nghệ thuật dân gian và truyền thống nông nghiệp với các loại cây trồng chính như lúa, dừa, cao su, cà phê, chè, các loại gia vị. Tuy nhiên, trong một thời gian dài, ngành nông nghiệp không mang lại nguồn thu nhập ổn định cho cộng đồng. Trong khi các hoạt động công nghiệp chưa thật sự phát triển và có khả năng thu hút đầu tư, thì phát triển du lịch là một trong những giải pháp kinh tế khả dĩ ở Kerala.
Những bước đi đầu tiên
Cuối thập niên 80 thế kỷ trước, hàng loạt các hoạt động quảng bá và phát triển du lịch đã được kích hoạt mạnh mẽ với nhiều sáng kiến độc đáo ở Kerala.
Đầu tiên, vào năm 1986, du lịch được ưu tiên đẩy mạnh hơn so với các khu vực kinh tế khác, đặc biệt là đầu tư cơ sở hạ tầng và nhiều hỗ trợ từ các hoạt động của khu vực hành chính công. Năm 1988, một viện đào tạo du lịch được thành lập ở Kerala. Các hội đồng xúc tiến du lịch cấp địa phương lần lượt ra đời và hoạt động không chỉ ở Kerala mà trong phạm vi cả nước.
Năm 1992, chương trình đào tạo và nâng cao nhận thức của cộng đồng về các vấn đề liên quan đến du lịch cũng được triển khai ở Kerala như quảng bá du lịch và thương mại du lịch trong nước và nước ngoài. Các chương trình và dự án này đã khẳng định sự nổi bật của du lịch ở Kerala và bắt đầu thu hút các nhà đầu tư đến từ các doanh nghiệp tư nhân.
Đến cuối những năm 90, Kerala đã có thể tự giới thiệu mình như một địa điểm du lịch hấp dẫn, có khả năng thu hút nhiều nguồn hỗ trợ từ ngân sách của chính phủ và các tổ chức, doanh nghiệp khác.
Du lịch có trách nhiệm
Trong quá trình phát triển du lịch, Kerala không tránh khỏi các vấn đề liên quan đến môi trường và văn hóa xã hội.
Kovalam - một điểm đến nghỉ dưỡng lớn ở Kerala - là trường hợp điển hình về tác động tiêu cực của du lịch. Rác thải, ô nhiễm môi trường và thậm chí là không thể kiểm soát các tệ nạn xã hội liên quan đến thuốc phiện, phụ nữ và trẻ em. Bên cạnh đó, là sự cạnh tranh gay gắt giữa các doanh nghiệp lữ hành và người dân địa phương trong các dịch vụ du lịch tại chỗ. Văn hóa bản địa cũng bị đe dọa do các hoạt động thương mại hóa, tiếp thị và áp lực từ phía du khách.
Trước những vấn đề như vậy, Chính phủ phải áp dụng khái niệm “du lịch có trách nhiệm” như một hướng đi mới. Việc triển khai các chương trình du lịch có trách nhiệm ở Kerala gắn với các sáng kiến và dự án cộng đồng có hiệu quả tích cực.
Năm 2007, một sáng kiến du lịch trách nhiệm đã được thực hiện ở Kerala. Nhiều cuộc hội thảo được tổ chức với các đối tượng cụ thể, bao gồm: ngành du lịch, chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội, các cơ quan Chính phủ nhằm xác định một loạt các vấn đề về kinh tế, văn hóa, xã hội cũng như môi trường trong quá trình phát triển du lịch của Kerala. Kết quả của các hội thảo trên đã trở thành nguyên tắc và chính sách phát triển cho các dự án du lịch có trách nhiệm ở mỗi cộng đồng địa phương tại Kerala.
Song song đó, Ủy ban Du lịch có trách nhiệm cấp Nhà nước cũng được thành lập với 40 đại diện từ các nhóm tác nhân liên quan. Ủy ban này đã xác định 4 điểm đến để thí điểm các sáng kiến du lịch có trách nhiệm, bao gồm: Kovalam (điểm đến ven biển), Kumarakom (điểm đến ở vùng sông nước), Wayanad (điểm đến nghỉ dưỡng trên đồi) và Thekkady (một khu bảo tồn động vật hoang dã với các khu định cư được chăm sóc cẩn thận). Cả 4 điểm đến này đều thu hút được lượng khách du lịch lớn trước đó và có mức độ nhạy cảm về sinh thái, văn hóa - xã hội cao. Đồng thời, các nhóm công tác nhiều bên cũng được thành lập, bao gồm Ủy ban điều phối chung và các nhóm công tác địa phương nhằm chỉ đạo và kiểm soát các khía cạnh về kinh tế, môi trường và văn hóa trong quản lý hoạt động du lịch có trách nhiệm tại mỗi cộng đồng địa phương gắn với các điểm đến.
Một điểm sáng trong các dự án du lịch có trách nhiệm của Kerala là kết hợp hoạt động du lịch với các chính sách xóa đói, giảm nghèo đã được thực hiện trước đó, điển hình là sự kết hợp với chương trình Phát triển nông thôn và chương trình Nghị sự xã hội toàn diện về trao quyền cho phụ nữ.
Những thành công cụ thể
Kumarakom là địa điểm thành công nhất trong 4 địa điểm của dự án du lịch có trách nhiệm ở Kerala với nhiều sáng kiến đã trở thành nguyên tắc và mô hình cho việc triển khai du lịch có trách nhiệm trên phạm vi cả nước.
Ủy ban Du lịch có trách nhiệm ở Kumarakom đã kết nối hoạt động nông nghiệp với các dịch vụ du lịch bằng cách thiết kế chuỗi cung ứng nông sản, nguồn nguyên liệu tại chỗ cho các khách sạn và nhà hàng trong khu vực. Theo đó, kế hoạch trồng trọt được xây dựng và kiểm soát ở các đoàn thể thực hiện song hành với Chương trình phát triển nông thôn. Mỗi nhóm với 5 thành viên, chủ yếu là phụ nữ. 180 nhóm như vậy được thành lập với 900 phụ nữ, được chính quyền địa phương hỗ trợ đất canh tác, phân bón, hạt giống, về phần họ thì canh tác theo đúng kế hoạch và sự phân bổ cây trồng ban đầu. Nông dân ở địa phương cũng được khuyến khích trồng rau và canh tác hữu cơ. Nông sản tại chỗ trở thành đặc sản cung cấp cho khách sạn.
Theo quy trình kiểm soát đó, các loại nông sản chất lượng đã tăng liên tục qua các năm. Cộng đồng địa phương được trao quyền và tạo điều kiện để tham gia vào quy trình sản xuất, bán nông sản và hoạt động du lịch.
Tiếp đó là sự thành công của các doanh nghiệp siêu nhỏ trong cung cấp sản phẩm lưu niệm và các hoạt động văn hóa, nghệ thuật. Các nhóm phụ nữ và trẻ em được thành lập để duy trì, bảo tồn một số loại hình nghệ thuật truyền thống. Đây là nguồn sản phẩm độc đáo cho các hoạt động trải nghiệm du lịch thực tế. Các lễ hội địa phương trở thành hình ảnh quảng bá hiệu quả. Song song đó là những sáng kiến phụ trợ được xây dựng như một dạng trải nghiệm thú vị tại các địa điểm du lịch như các chương trình trải nghiệm cuộc sống làng quê, các chiến dịch nâng cao nhận thức về môi trường cho cộng đồng địa phương và cả du khách. Điển hình như tăng cường bảo vệ môi trường với hoạt động sử dụng túi sinh thái thay cho túi ni-lông, xây dựng chứng chỉ xanh ở từng địa phương và chiến dịch sử dụng đèn đường hiệu quả… Công nghệ cũng được ứng dụng để mang lại sự tiện lợi và thông tin đầy đủ hơn cho du lịch. Cộng đồng địa phương đã tạo ra bản đồ điện tử cung cấp các thông tin về điểm đến, đặc điểm văn hóa, thông tin về ẩm thực, lễ hội và các loại hình nghệ thuật đặc sắc… cho du khách.
Sau quá trình thực hiện điển hình, Kumarokom đã có nhiều thành công trong hoạt động du lịch có trách nhiệm, điển hình như sản xuất nông nghiệp địa phương tăng đáng kể, quy hoạch được các vùng trồng trọt có kế hoạch và lịch trồng phù hợp. Thành lập và hoạt động hiệu quả 10 nhóm nông dân và 20 nhóm phụ nữ trong chương trình phát triển nông thôn. Đặc biệt, thành lập được 5 doanh nghiệp siêu nhỏ do phụ nữ địa phương điều phối, vận hành. Đây là những thành quả tích cực của hoạt động du lịch có trách nhiệm góp phần vào sự thành công của chương trình Phát triển nông thôn và chương trình Nghị sự xã hội toàn diện về trao quyền cho phụ nữ.