Ở miền Bắc, cây nhang được gọi là “nén hương”. Đó là một từ rất hay! Các loại thảo mộc thơm tho được hong khô ngày nắng, xay nhuyễn thành bột rồi se, “nén” thứ “hương” mộc mạc ấy vào que tre mảnh dẻ. Nhẹ châm một mồi lửa, khói tỏa dịu dàng, mùi hương trong “nén” bung ra, giản dị mà tha thiết. Đó là cách mà người Việt đã làm nên cây nhang, nén hương để dâng lên đất trời tổ tiên. Thế mà không biết từ khi nào, nén hương ấy đã bị thấm đẫm mùi hương liệu, các thành phần thảo mộc trong bột nhang biến mất…
Thay “khói độc” bằng hương thảo mộc
Việt Nam là đất nước có thảm thực vật phong phú hàng đầu về thảo mộc và dược liệu. Mỗi địa phương đều có những loại cây đặc trưng, mang mùi hương riêng biệt. Thậm chí, cùng một loại cây nhưng trồng ở các vùng đất khác nhau thì mùi hương đó còn có những cung bậc khác nhau. “Với cả “kho” mùi hương tự nhiên khổng lồ như thế, tại sao lại phải cần dùng tới hóa chất để tạo mùi cho cây nhang”? - chị Thiên Bảo (Tây Ninh) đã suy nghĩ rất nhiều về câu hỏi đó.
Tây Ninh, đặc biệt là vùng Núi Bà Đen vốn là một địa phương có nghề trồng cây dược liệu để làm thuốc Nam chữa bệnh. Sinh ra ở đây, từ nhỏ Thiên Bảo đã quen thuộc với những cây thuốc Nam trong vườn như Đinh Lăng, Ngải Cứu, Hương Nhu… Nhạy cảm với mùi hương và có niềm yêu thích đặc biệt với cây dược liệu, chị quyết định nghiên cứu sản xuất loại nhang có nguyên liệu hoàn toàn từ các loại thảo mộc đặc trưng quen thuộc của mảnh đất quê nhà. Mất nửa năm miệt mài hái gom cây cỏ, rồi phơi sấy, xay vo, đốt ngửi, thêm vị này bớt lá kia… cuối cùng Thiên Bảo đã đưa ra thị trường loại nhang thảo mộc được làm hoàn toàn từ cây thuốc Nam của vùng Núi Bà Đen với mùi thơm mộc mạc dễ chịu, lành tính, giản dị như chính tính cách của người dân nơi mảnh đất này.
Muốn thật sự thay “khói độc” từ những bó nhang tẩm hóa chất bằng làn hương có lợi cho sức khỏe người tiêu dùng, Thiên Bảo tìm đến lương y Lê Trung Kiên (phòng thuốc nam Tuệ Tĩnh Đường - Đồng Nai) để xin tư vấn bài thuốc thảo dược dành cho người xông thiền, tập yoga. Từ đó, chị đã hoàn thiện công thức nhang thảo dược đặc biệt, vừa có thể đuổi côn trùng, vừa hỗ trợ được cho những người mắc các bệnh đường hô hấp, nhạy cảm với mùi hương độc hại. Tính đến nay, nhang thảo mộc Núi Bà Đen đã ra mắt thị trường được 8 năm, gồm 3 loại nhang là Mộc hương, Quế hương và Thảo dược với chất keo kết dính được làm từ bột cây bời lời, chân nhang để nguyên màu của tăm tre, không nhuộm đỏ. Có ưu điểm ít khói, mùi nhẹ, không hóa chất nên không ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, sản phẩm của Thiên Bảo chiếm được cảm tình đặc biệt của người dùng ở các thành phố lớn, có không gian sống khép kín và nhỏ hẹp. Ngay cả các trung tâm tập yoga hay spa, cũng chuộng dùng nhang thảo mộc để xông hương phòng tập. Dù chậm rãi, nhưng cách làm khác biệt của Thiên Bảo đã mở ra một hướng đi mới cho dòng nhang sạch. Trở thành sản phẩm quen thuộc trong phân khúc người dùng tầm trung ở thị trường trong nước, nhang thảo mộc Núi Bà Đen của Thiên Bảo cũng đã tỏa hương qua Mỹ, Anh, Úc… để phục vụ cộng đồng người Việt xa xứ qua các đơn hàng tiểu ngạch. Chị Thiên Bảo chia sẻ: “Tôi ước gì có thêm nhiều sản phẩm nhang từ thảo mộc Việt Nam hơn nữa, để mọi người đều cảm nhận được rằng thảm thực vật của nước ta kỳ diệu và đáng quý biết chừng nào”!
Nhang sạch từ gương sen, rễ cây
Hiện nay, trên thị trường đã xuất hiện thêm nhiều thương hiệu nhang sạch, với nguồn nguyên liệu từ thảo mộc đặc trưng địa phương, dùng tăm tre mộc không tẩm màu như nhang làm từ lá cây khuynh diệp, lá cây quao… Với bạn trẻ 9x Ngọc Anh (Cao Lãnh, Đồng Tháp) thì gương sen chính là nguồn nguyên liệu để làm nên sản phẩm nhang sạch Liên Tâm hết sức độc đáo.
Chỉ mới được giới thiệu đến thị trường khoảng hai năm nay, nhưng sản phẩm nhang từ loại sen hồng đặc trưng vùng Đồng Tháp Mười đã nhanh chóng nhận được sự quan tâm của người tiêu dùng. Thay vì bỏ đi sau khi khai thác lấy hạt, gương sen được phơi khô, xay nhuyễn thành bột mịn, sau đó trộn với một số bột từ vỏ cây có hương thơm như quế, tràm, hồi và vỏ cây bời lời (làm chất keo kết dính tự nhiên) rồi se thành từng nén nhang và đóng thẻ phơi khô dưới nắng. Sản phẩm khá đa dạng với 10 loại khác nhau, mỗi sản phẩm tùy loại có giá từ 70.000 - 140.000 đồng. Tuy giá cao hơn các sản phẩm nhang thông thường khác, nhưng ưu điểm của loại nhang làm từ gương sen chính là 100% nguyên liệu đến từ thiên nhiên, không hóa chất, không phẩm màu, không hương liệu, chân tăm màu mộc, mùi hương nhẹ nhàng, thanh dịu, tốt cho sức khỏe người dùng. Ngọc Anh chia sẻ, việc khai thác được một phế phẩm từ sen là gương sen, Liên Tâm đã nâng cao thêm giá trị cho cây sen, mang thêm nguồn thu nhập cho người dân địa phương, giải quyết được vấn đề môi trường và cung cấp thêm một giải pháp nhang sạch cho người tiêu dùng.
Cũng với mục đích đưa nhang sạch vào thị trường để vừa kinh doanh vừa góp phần bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng, chị Trâm Anh (Tổng Đại lý Hương sạch Marin Miền Nam) đã phối hợp cùng đối tác là một doanh nghiệp ở Thừa Thiên Huế để sản xuất nhang với nguồn nguyên liệu chính là cây hương bài được trồng ở vùng đồi núi tỉnh Thừa Thiên Huế, Quảng Bình…
Hương bài là một loại thảo mộc bản địa, sống tự nhiên trên các vùng rừng núi, sườn đồi ở khắp nơi trên đất nước ta. Đây là loại cỏ có lá hình nan quạt, có bộ rễ dày, khỏe, đâm thẳng sâu xuống đất và có nhiều dược tính, thường được khai thác để chế biến tinh dầu. Ông bà xưa đã dùng rễ cây hương bài nghiền nhỏ, cuốn vào giấy bản để làm hương thắp mỗi dịp Tết cổ truyền. Để có nguyên liệu, chị Trâm Anh giao cho người dân địa phường trồng cây hương bài trong vườn nhà và mỗi 2 - 3 năm chị sẽ thu mua để khai thác rễ. Rễ này sẽ được làm sạch, phơi khô và nghiền thành bột mịn rồi trộn cùng bột gỗ nhãn và bột vỏ cây bời lời (như một loại keo giúp kết dính tự nhiên) sau đó se nhang và phơi khô như quy trình làm hương truyền thống. Chị Trâm Anh cho biết: “Ngay trong rễ cây hương bài đã có mùi vị tinh dầu rất thơm nên chúng tôi không cần cho thêm một loại chất tạo mùi nào khác.
Nhang là sản phẩm không thể thiếu trong đời sống tín ngưỡng của người Việt và một số quốc gia châu Á. Vì vậy nhang sạch được làm từ cỏ cây thiên nhiên với mùi hương tinh khiết, trong lành, an toàn cho sức khỏe bản thân và gia đình cũng đang là nhu cầu ngày càng lớn của người tiêu dùng.