Toàn tỉnh hiện có 513 công trình cấp nước nông thôn tập trung, trong đó chỉ có 27 công trình hoạt động bền vững (chiếm tỷ lệ 5,26%) và 9 công trình hoạt động tương đối bền vững (1,75%), có đến 344 công trình hoạt động kém bền vững, 133 công trình không hoạt động.
Riêng UBND huyện Trà Bồng từ năm 2019 đến năm 2021 đã thực hiện thanh lý 19 công trình.
Theo báo cáo của các địa phương, đơn vị, nguyên nhân dẫn đến các công trình hoạt động kém bền vững hoặc không hoạt động là do công tác quản lý, đầu tư xây dựng còn nhiều thiếu sót. Công trình sau khi đầu tư xây dựng hoàn thành, chủ đầu tư không kiểm tra, đánh giá các thông số đạt được so với thiết kế; không có quy trình quản lý, vận hành; không có kế hoạch đào tạo đội ngũ nhân lực vận hành.
UBND xã quản lý, sử dụng và khai thác công trình không có cán bộ chuyên môn nghiệp vụ để đảm nhiệm; công tác duy tu, bảo dưỡng gần như không thực hiện. Công trình sau khi đi vào sử dụng có tỷ lệ hộ dân sử dụng nước đạt thấp, không phát huy hiệu quả đầu tư, tỷ lệ thất thoát nước lớn; nguồn thu không đủ kinh phí để chi trả công cho người quản lý, vận hành công trình.
Do nguồn nước ngầm, nguồn nước mặt ngày càng bị suy thoái và khô cạn vào mùa khô nên các công trình thường xuyên bị thiếu nước, chất lượng nước sau xử lý không đảm bảo.
Bên cạnh đó, bão lũ hàng năm làm hư hỏng một số hạng mục công trình và đường ống cấp nước nhưng UBND xã, UBND huyện chưa có bố trí kinh phí kịp thời để sửa chữa dẫn đến hư hỏng lớn làm cho công trình ngừng hoạt động.
Một số công trình đã quá thời gian khấu hao, hệ thống đường ống cấp nước bị hư hỏng chưa được sửa chữa, nâng cấp. Đồng thời, người dân đăng ký sử dụng nước chưa thường xuyên.
Ngoài ra, một số địa phương còn trông chờ, chưa chủ động quan tâm đến công tác quản lý, vận hành sau đầu tư. Nhiều nơi không thực hiện duy tu, sửa chữa công trình, nguyên nhân do hạn chế nguồn kinh phí.
Riêng Nhà máy lọc nước An Bình, huyện Lý Sơn, nguyên nhân nguồn điện cung cấp cho nhà máy thiếu (chỉ đảm bảo cung cấp 4 giờ/ngày-đêm) nên lượng nước sản xuất chưa đủ để phục vụ nhân dân.
Đối với hệ thống cấp nước Trung tâm huyện Lý Sơn, theo thiết kế có 7 giếng khoan, hiện tại, chỉ sử dụng được 3 giếng, còn 4 giếng bị nhiễm mặn không sử dụng.
Sở NN-PTNT đề xuất, đối với UBND các huyện, thị xã, thành phố, tiếp tục rà soát, xây dựng đề án sửa chữa, nâng cấp các công trình nước sạch nông thôn trên địa bàn bị hư hỏng, xuống cấp; chủ động bố trí ngân sách địa phương và huy động các nguồn vốn hợp pháp để thực hiện sửa chữa, khắc phục các công trình hoạt động kém hiệu quả do cấp huyện, cấp xã quản lý vận hành để đảm bảo đạt mục tiêu đề ra.
Tổ chức thực hiện tốt đề án Phương thức quản lý công trình cấp nước sạch nông thôn tập trung sau đầu tư trên địa bàn tỉnh.
Sở NN-PTNT cũng kiến nghị UBND tỉnh ưu tiên hỗ trợ kinh phí để duy tu, sửa chữa, nâng cấp công trình cấp nước sạch nông thôn tập trung trên địa bàn các huyện miền núi và khu vực khó khăn về nguồn nước.