Những bước phát triển đột phá
Gỗ và sản phẩm gỗ là những mặt hàng xuất khẩu quan trọng của Việt Nam. Trong 2 thập kỷ trở lại đây, ngành gỗ đã có những bước phát triển đột phá. Kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng này tăng từ 219 triệu USD năm 2000 lên 3,4 tỷ USD năm 2010. Bất chấp đại dịch Covid-19, ngành gỗ xuất khẩu đạt 12,371 tỷ USD năm 2020, và 14,7 tỷ USD vào năm 2021, đưa Việt Nam trở thành nước xuất khẩu gỗ lớn thứ 2 ở châu Á và thứ 5 trên thế giới.
Theo ông Phạm Văn Điển, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Lâm nghiệp, ngành gỗ còn rất nhiều việc phải làm, trong đó cần tạo ra các chuỗi giá trị từ khâu cung cấp nguyên liệu đầu vào cho tới khâu xuất khẩu. Phát triển chuỗi giá trị gỗ hợp pháp và bền vững trong lâm nghiệp là một trong những điều kiện sống còn cho ngành gỗ trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng như hiện nay.
“Hợp pháp” và “Bền vững” có thể coi là hai từ khóa cho ngành gỗ trong bối cảnh mới, khi mà các quốc gia đều đưa ra các quy định mới về gỗ hợp pháp để góp phần chống lại nạn khai thác và thương mại gỗ bất hợp pháp ở các nước sản xuất” - ông Phạm Văn Điển nhấn mạnh.
Việt Nam đang phấn đấu trở thành một trong những trung tâm chế biến gỗ xuất khẩu hàng đầu thế giới. Theo dự báo, vào năm 2030, tổng kim ngạch xuất khẩu của ngành chế biến gỗ Việt Nam ước đạt 25 tỷ đô la Mỹ. “Để đạt được mục tiêu này, chúng ta cần xây dựng và vận hành Hệ thống đảm bảo gỗ hợp pháp của Việt Nam phù hợp với các cam kết và thỏa thuận quốc tế, qua đó đảm bảo 100% nguyên liệu gỗ sử dụng trong toàn bộ các chuỗi giá trị là hợp pháp” - Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Lâm nghiệp nói.
Ông Oemar Idoe - Điều phối viên Nhóm các dự án về môi trường, biến đổi khí hậu và nông nghiệp của GIZ, Đại sứ quán Đức tại Việt Nam cho rằng Việt Nam cần phải nỗ lực tạo ra môi trường thúc đẩy quản trị rừng tốt; xây dựng được hệ thống thông tin đầy đủ phục vụ cho việc truy xuất nguồn gốc gỗ, triển khai hệ thống trách nhiệm giải trình và tuân thủ các quy định của Việt Nam và quốc tế.
Số hóa theo chuỗi giá trị là một tiêu chí quan trọng để có thể truy xuất nguồn gốc gỗ hiệu quả và thuận tiện, đồng thời quản trị được rủi ro. Để đáp ứng được yêu cầu này, cần có đủ nguồn lực để phát triển và duy trì cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin và tăng cường những năng lực cần thiết.
Theo ông Oemar Idoe, đưa được nhiệm vụ số hóa vào một trong những dòng ngân sách thường xuyên của quốc gia là hành động then chốt để có thể đảm bảo việc giám sát thương mại gỗ và thực thi pháp luật.
Cơ hội từ VPA/FLEGT
Hiệp định Đối tác tự nguyện về Thực thi Luật Lâm nghiệp, Quản trị rừng và Thương mại lâm sản (gọi tắt là VPA/FLEGT) là hiệp định thương mại giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EU) nhằm tạo khung pháp lý cho các mặt hàng gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam xuất khẩu vào thị trường EU. Sau 8 năm đàm phán, Hiệp định đã được ký kết vào tháng 10/2018, chính thức có hiệu lực từ tháng 6/2019.
EU là thị trường xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ lớn thứ năm của Việt Nam. Năm 2019, kim ngạch xuất khẩu sản phẩm gỗ của Việt Nam sang EU đạt trên 1,03 tỷ đô la Mỹ, chiếm 9,2 % thị phần xuất khẩu.
Tham gia VPA/FLEGT là điều kiện bắt buộc nhằm đáp ứng quy định về gỗ hợp pháp của EU và các thị trường khác có quy định tương tự như Mỹ, Australia, Nhật, Hàn Quốc nhằm tăng cơ hội tiếp cận và mở rộng thị trường xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam.
Ông Rui Ludovino, Tham tán thứ nhất - Phái đoàn Liên minh châu Âu tại Việt Nam bày tỏ mong muốn giá trị trao đổi song phương trong ngành gỗ tiếp tục tăng mạnh trong thời gian tới. Theo ông Ludovino, điểm thuận lợi nhất chính là Việt Nam đã tham gia vào VPA/FLEGT, giữa Việt Nam và EU cũng có mối quan tâm chung về bảo vệ, phát triển rừng một cách bền vững thông qua việc tuân thủ các nguyên tắc khai thác giúp tăng trưởng kinh tế bền vững gắn với bảo tồn đa dạng sinh học, mở rộng độ bao phủ rừng trồng gỗ lớn. Hiệp định VPA FLEGT là một đòn bẩy của tiến trình quản lý rừng bền vững và gỗ hợp pháp ở Việt Nam.
Một trong những địa phương đóng vai trò quan trọng, đóng góp đến 40% giá trị xuất khẩu gỗ Việt Nam là tỉnh Bình Dương. Theo số liệu từ Cục Hải quan tỉnh Bình Dương, tính đến hết tháng 6/2022, giá trị xuất khẩu gỗ và các sản phẩm từ gỗ của tỉnh ước đạt 3,3 tỷ USD.
Ông Phạm Văn Bông - Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Bình Dương chia sẻ: “Là một trong những tỉnh dẫn đầu cả nước về xuất khẩu đồ gỗ, tầm nhìn của Bình Dương là phát triển ngành công nghiệp chế biến gỗ theo hướng bền vững, hiệu quả, hiện đại”. Ông cho rằng điều này “nhất quán” với định hướng của Chính phủ về phát triển ngành gỗ trong thời gian tới.
Cả nước hiện có gần 14.000 doanh nghiệp chế biến gỗ, sản xuất đồ mộc và các sản phẩm khác từ gỗ với quy mô khác nhau, tạo ra hơn 500.000 việc làm dài hạn cho người lao động, góp phần ổn định an sinh xã hội và phát triển kinh tế bền vững.