Khi làng chài Tam Thanh khoác "áo mới"
Tam Thanh là một làng chài thuộc thành phố Tam Kỳ (tỉnh Quảng Nam), một trong những làng chài đặc thù thuộc tiểu vùng văn hóa xứ Quảng.
Từ mô hình làng bích họa
Tháng 8/2016, tại diễn đàn “Quy hoạch và phát triển đô thị hướng tới tăng trưởng xanh và ứng phó với biến đổi khí hậu” thuộc Chương trình của UN-Habitat (Chương trình Định cư con người Liên Hợp quốc), vấn đề đảm bảo tăng trưởng xanh và ứng phó với biến đổi khí hậu đã được đề cập trong chiến lược phát triển thành phố Tam Kỳ. Trong đó, Tam Thanh là một trong những địa phương được quy hoạch để phát triển cảnh quan và khai thác các nguồn lợi từ biển nhằm phát triển cộng đồng và bảo tồn các giá trị vốn có của làng chài.
Trước đó, vào tháng 6/2016, dự án giao lưu mỹ thuật cộng đồng Hàn - Việt mang tên “Art for a Better Community” được khởi động. Trong hơn 1 năm, các tình nguyện viên người Hàn Quốc đã thực hiện 70 bức bích họa tại làng chài Tam Thanh. Các bức bích họa với quy mô lớn này tập trung miêu tả đời sống thường nhật của nghề chài lưới, phong cảnh thiên nhiên biển cả và đặc biệt là vẽ lại chân dung các nhân vật đặc biệt là người dân của làng…
Sau dự án này, người dân Tam Thanh thường xuyên kể về các bức tranh trên chính tường nhà của mình, họ “chăm sóc” và trồng thêm cây xanh, hoa cảnh. Đường sá dần được hoàn thiện, cổng chào vào làng cũng được xây dựng… Từ đó, một làng chài truyền thống bắt đầu nổi danh với tên gọi “Làng bích họa đầu tiên ở Việt Nam”.
Kể từ khi dự án “Art for a Better Community” hoàn thành, Tam Thanh đã trở thành lựa chọn cho nhiều dự án nghệ thuật khác. Nối tiếp là Dự án Con đường thuyền thúng với 80 chiếc được các họa sĩ trong, ngoài nước thực hiện. Hình ảnh được vẽ dựa trên những câu chuyện phản ánh đời sống của người dân. Gần đây nhất (6/2021), dự án “Bích họa Làng biển” của Thành Đoàn Tam Kỳ với hơn 30 bức tranh mới được vẽ bởi các họa sĩ và sinh viên mỹ thuật.
Nhiều hình thức nghệ thuật mới được mang đến làng quê ven biển này, bổ sung cho vẻ đẹp của cảnh quan thiên nhiên hoang sơ đã có. Đời sống của người Tam Thanh bởi thế mà có thêm những thay đổi khi số lượng khách du lịch đến tham quan, trải nghiệm ngày càng đông.
. . . Đến điểm du lịch cộng đồng
Ban đầu, người đến tham quan có thể chỉ vì thuận đường khám phá Tam Kỳ, nhưng về sau, du lịch cộng đồng đã phát sinh như một tất yếu. Bên cạnh các hoạt động mưu sinh truyền thống, những dịch vụ nhỏ lẻ nhằm phục vụ cho hoạt động du lịch dần hình thành và ngày càng mang lại thu nhập đáng kể cho dân làng. Bích họa và du lịch trở thành những điểm mới bổ sung vào cuộc sống của người Tam Thanh.
Từ năm 2017, xã Tam Thanh đã triển khai những kế hoạch để phát triển du lịch cộng đồng. UBND Thành phố Tam Kỳ tiếp tục phối hợp với UN-Habitat triển khai dự án dựa trên 3 nhóm ý tưởng chính, gồm Hành trình Tam Thanh, xây dựng tour du lịch khám phá Tam Thanh bằng xe đạp và thuyền thúng; Trải nghiệm Tam Thanh với các hoạt động gắn với đời sống của người làng chài, kết nối du khách với cộng đồng, hướng dẫn tìm hiểu, tham gia, trải nghiệm các công việc thường nhật; Nghệ thuật Tam Thanh, một sản phẩm du lịch mới, có khả năng đáp ứng nhu cầu tham quan, giải trí của du khách dựa trên nền tảng làng bích họa, được bổ sung thêm các tiêu chí nhằm hoàn thiện dần về cảnh quan, cải tạo môi trường như làng bách hoa, làng không rác, chòi vọng cảnh hay xa hơn là khu bảo tàng…
Thực tế cho thấy, tài nguyên du lịch của Tam Thanh không chỉ là những bức bích họa mà còn đa dạng, phong phú hơn thế. Làng chài nhỏ được thiên nhiên ưu đãi cho nhiều cảnh đẹp, một mặt giáp sông Trường Giang, một mặt giáp biển, người Tam Thanh sống chủ yếu dựa vào nghề biển, ngoài làng chài còn có làng nghề làm nước mắm truyền thống. Bãi biển Tam Thanh với bờ cát mịn, nước trong xanh, thiên nhiên yên bình, nơi đó còn diễn ra nhiều hoạt động thường nhật của người làng chài. Đặc biệt nhất ở Tam Thanh có lẽ là “đôi mắt Tam Thanh” (dốc ông Ổi) nơi không gian giao hòa giữa sông và biển, nơi có tháp quan sát bao quát toàn cảnh làng chài. Đồng thời, khi đến Tam Thanh cũng sẽ dễ dàng đến được các điểm tham quan lân cận khác như xã đảo Tam Hải (huyện Núi Thành) với cụm danh thắng “Ghềnh đá Bà Than, hòn Mang, hòn Dứa” hay tượng đài mẹ Thứ…
Người dân Tam Thanh mến khách và đồng thuận tham gia vào các dự án phát triển của địa phương. Đây là điểm quan trọng cho sự thành công bước đầu của du lịch cộng đồng. Với sự hỗ trợ của chính quyền và hướng dẫn từ các tổ chức chuyên môn, người làng chài đã được trang bị cơ bản các kiến thức và năng lực nhằm tham gia cung cấp dịch vụ du lịch và hướng dẫn tham quan, trải nghiệm làng nghề tại chỗ…
Du lịch cộng đồng đã làm chuyển đổi phần lớn cơ sở hạ tầng, cảnh quan và làm đa dạng thêm các hoạt động đời sống của người làng Tam Thanh. Hoạt động du lịch giờ đây không chỉ là tham quan mà còn là trải nghiệm các giá trị văn hóa đời sống. Du khách có thể ở cùng gia đình ngư dân, tham gia các chuyến ra khơi ngắn ngày, tận mắt xem cất vó tôm cá, kéo rọ, kéo lưới… hay tìm hiểu các cơ sở làm nước mắm theo phương pháp truyền thống và thưởng thức các món ăn đặc sản dẫu đơn giản, mộc mạc nhưng tươi ngon như cá chuồn nướng, các loại gỏi cá, hải sản…
Khi du khách đến ngày một nhiều, đòi hỏi hoạt động du lịch tại Tam Thanh phải ngày càng đa dạng và hoàn thiện. Nguồn vốn văn hóa của làng biển, vì thế, dần được khơi gợi và phát huy giá trị. Nhiều cơ hội mới tiếp tục mở ra trong hoạt động du lịch cộng đồng.
NGUYỆT ÁNH