Khôi phục những ngôi làng nông thôn ở châu Âu

Ngày càng nhiều những ngôi làng bị bỏ hoang

Ở những thị trấn đẹp như tranh ở phía Bắc nước Ý, cư dân ở một số ngôi làng cổ này giàu lên nhờ chăn nuôi cừu và buôn bán len. Rất nhiều công trình kiến trúc được xây dựng trên tàn tích của các công trình thời La Mã đã và đang tồn tại.

Cho đến đầu thế kỷ XX, hầu hết người châu Âu vẫn sống trong những ngôi làng như thế - nơi có bề dày về văn hóa, lịch sử và cả điều kiện tự nhiên nhưng lại thiếu cơ hội để phát triển kinh tế và các dịch vụ xã hội hiện đại. Các chuyên gia chính sách cho biết tình trạng giảm dân số nông thôn bắt đầu ở các quốc gia châu Âu vào những năm 60 và 70 của thế kỷ trước, khi cơ giới hóa và quá trình công nghiệp hóa diễn ra mạnh mẽ. Với sự di cư ồ ạt của cư dân lên các thành phố lớn, hàng nghìn ngôi làng nông thôn đã bị “bỏ lại”. Dân số ở những ngôi làng nông thôn này giảm mạnh, nhiều nơi gần như bị bỏ hoang và bị ảnh hưởng bởi lũ lụt, động đất, lở đất và cháy rừng.

Santo Stefano, ngôi làng thời trung cổ kiên cố của Ý, từng có nhiều trang trại nuôi cừu và cung cấp lông cừu cho Florence, đã mất một phần lớn dân số và ngày nay chỉ còn 60 người thường trú. Theo Hiệp hội Quốc gia về các thành phố của Ý, có hơn 5.000 làng nông thôn đứng trước nguy cơ giảm dân số, với khoảng 2.000 người rời khỏi các thị trấn nông thôn này.

Bên cạnh đó, theo Hiệp hội Thông tin về Phát triển địa phương châu Âu - một tổ chức phi lợi nhuận có trụ sở tại Brussels - 85% lãnh thổ của Tây Ban Nha là khu vực nông thôn, nhưng chỉ có 20% dân số của đất nước này đang sinh sống ở đó. Điều đó cho thấy, nhiều quốc gia ở châu Âu vẫn phải đang vật lộn với tình trạng giảm dân số ở vùng nông thôn, không chỉ là Tây Ban Nha hay Ý mà còn có Thụy Điển, Áo, Phần Lan, Hà Lan, Đức…

Thu hút người nhập cư

Các sáng kiến nhằm phục hồi những ngôi làng nông thôn của Tây Ban Nha được tổ chức bởi Liên đoàn các Trung tâm Phát triển Nông thôn (COCEDER) đều hướng đến mục đích khuyến khích người dân địa phương và người nước ngoài đến định cư ở các vùng nông thôn đang dần “bị bỏ hoang”. Theo các chuyên gia phát triển nông thôn, người nhập cư có thể hồi sinh cuộc sống ở những vùng nông thôn bằng cách giữ lại các trường học, khởi tạo các doanh nghiệp, dịch vụ cơ bản như hệ thống giao thông và xây dựng cuộc sống mới thông qua các dự án kinh doanh.

Năm 2018, COCEDER đã ra mắt một nền tảng trực tuyến có tên Back to the Village (hay Volver Al Pueblo), nhằm thu thập thông tin về cơ hội việc làm, nhà ở và các doanh nghiệp nhỏ ở các vùng nông thôn để phục vụ cho nhu cầu của những người đang cân nhắc chuyển đến sinh sống. Nền tảng này liên kết những người có tiềm năng định cư với các trung tâm phát triển nông thôn ở tám tỉnh của Tây Ban Nha. Từ đó, họ có thể nhận thêm các lời khuyên và sự trợ giúp về chính sách, thủ tục khi họ có quyết định đến các ngôi làng nông thôn để định cư.

“Trong hai năm qua, dự án Trở lại Làng đã liên hệ với khoảng 4.000 người và hỗ trợ được 54 người tái định cư ở các ngôi làng nông thôn. Hoạt động này vẫn đang trong kế hoạch mở rộng bằng cách phát triển mạng lưới các hiệp hội hiện đang có”, Sara Garcia Sanz, phát ngôn viên của COCEDER, cho biết.

Tương tự, ở Thụy Điển, dự án Rostanga Together (hay Rostanga Tillsammans) đã được bắt đầu vào năm 2007, khi một trường học địa phương ở ngôi làng nhỏ Rostanga bị đe dọa đóng cửa do dân số giảm. Các vị phụ huynh đã thành lập một công ty cổ phần để huy động đầu tư vào các bất động sản trống ở làng.

Năm 2015, khi 300 người tị nạn được đưa vào trung tâm tị nạn của Rostanga, tổ chức này đã phát triển một sáng kiến, trong đó, người dân địa phương và những người tị nạn cùng trở thành những tình nguyện viên để cải tạo các ngôi nhà của làng. Sau đó, một số người tị nạn có hộ khẩu thường trú, họ đã quyết định ở lại và thuê các ngôi nhà mà họ đã từng cải tạo.

Những nỗ lực phục hồi

Cùng với việc thu hút cư dân đến các làng nông thôn định cư, những năm gần đây, các nghệ sĩ, nhiều người trẻ và doanh nhân ở Ý đã bắt đầu quay trở lại những ngôi làng nông thôn để xây dựng các dự án du lịch sinh thái và giúp chuyển biến dần bộ mặt xã hội của các khu vực tưởng chừng như đã bị bỏ hoang này.

Những hợp tác xã huy động vốn cộng đồng được thành lập, giúp những cư dân mới đến mở cửa hàng tạp hóa, trung tâm nghệ thuật, các không gian làm việc chung và cả các nhà hàng nhỏ… Tại 61 thị trấn trên khắp nước Ý, chính quyền địa phương đã bán những ngôi nhà với giá rất rẻ cho những người có kế hoạch ở lâu dài và cam kết góp phần khôi phục, cải tạo và phát triển ngôi làng. Điển hình, vào năm 2014, những ngôi nhà bỏ hoang đầu tiên của Gangi, ngôi làng trên đỉnh dốc núi Marone, cách Palermo 50 dặm về phía Đông Nam, đã được bán với giá rẻ cho những người đến đây sinh sống. Ostana, một ngôi làng ở phía Tây dãy Alps, cách biên giới Pháp không xa, cũng đã thu hút những cư dân mới với một một hợp tác xã dân sự, một không gian làm việc chung và một thư viện dành cho trẻ em, các khu cư trú của các nghệ sĩ.

Một cuộc thăm dò gần đây cho thấy, các luồng gió mới đang từng bước làm hồi sinh những thị trấn nông thôn của Ý. 2/3 số người dưới 39 tuổi đang sống tại các borghi nói rằng họ sẽ tiếp tục ở lại, điều này cho thấy xu hướng rời bỏ vùng nông thôn trong hơn 70 năm qua đã có những chuyển biến ngược lại. Ngôi làng Pentedattilo của người Calabria cũng đã có cư dân mới đầu tiên sau 40 năm.

Năm 2019, các kiến trúc sư và doanh nhân đã khởi động một chương trình hồi sinh ngôi làng Vaccarizzo di Montalto (Calabria), dự án cải tạo các tòa nhà, những con đường đi bộ dài và mở thêm nhiều cửa hàng thực phẩm thủ công. Tương tự, Fontecchio (Abruzzo) cũng đã dần được phục hồi và trở thành trung tâm cho các nghệ sĩ quốc tế, sau thiệt hại của trận động đất năm 2009.

Không phải là bạn đến từ đâu, mà việc bạn sẽ tham gia như thế nào vào việc cải tạo và duy trì đời sống ở khu vực nông thôn mới là quan trọng. Vì vậy, dù là cư dân tị nạn, người nhập cư hay nghệ sĩ, doanh nhân… họ đều đã và đang góp phần làm sống lại các ngôi làng nông thôn bị bỏ quên ở châu Âu.