, //, :: GTM+7
Thứ Hai, 16/05/2022, 06:00

Khuyến và gốm làng Ngòi

ĐÔNG KHÁNH
Phong cách sáng tạo, đề tài phong phú, trang trí họa tiết bay bổng và mang đậm màu sắc nghệ thuật dân gian, đó là điểm nhấn quan trọng tạo nên sự khác biệt của gốm làng Ngòi, dòng gốm có lịch sử chưa đầy 20 năm.

 

 

Phong cách sáng tạo, đề tài phong phú, trang trí họa tiết bay bổng và mang đậm màu sắc nghệ thuật dân gian, đó là điểm nhấn quan trọng tạo nên sự khác biệt của gốm làng Ngòi, dòng gốm có lịch sử chưa đầy 20 năm.

 
 
Sản phẩm tranh làm bằng của làng Ngòi
 
 

“Tôi yêu gốm như chính bản thân tôi” đó là câu cửa miệng của anh Lưu Xuân Khuyến, chủ cơ sở sản xuất gốm làng Ngòi tại xã Tư Mại huyện Yên Dũng (Bắc Giang). Không chỉ là một nghệ nhân tài hoa, anh Khuyến còn là một điển hình cho sự vươn lên một các kiên nhẫn và đầy nghị lực trong lao động nghệ thuật.

 
 

T Ầ M  S Ư  H Ọ C  N G H Ệ

 

Tung hoành ngang dọc khắp trong Nam, ngoài Bắc, cuối cùng nghệ nhân Lưu Xuân Khuyến vẫn quay đầu về nơi cha sinh mẹ đẻ để lập nghiệp bằng nghề làm gốm trong khi ở làng Ngòi quê anh dạo đó, cả “nam phụ lão ấu” gần như chẳng ai biết chút gì về gốm. 

“Ăn gan giời”, người làng khi ấy nói về anh như vậy khi thấy anh bỏ ngoài tai mọi can ngăn để “lao đầu” vào gốm. Còn anh, chỉ đơn giản vì không cam tâm nhìn dân làng Ngòi cứ hùng hục đào xới những thửa ruộng và chở đất sét qua sông Cầu bán cho các lò gốm bên Phù Lãng (Bắc Ninh); vì khát khao thay đổi cuộc sống của mình và những người dân quê bằng chính điều mà anh tin tưởng: cụ tổ của nghề gốm Phù Lãng vốn là dân làng Ngòi! Anh cho hay anh luôn nhớ như in hơn 20 năm trước, nhiều nhà nghiên cứu văn hóa, khảo cổ học đã về làng Ngòi điều tra, thám sát, khai quật và phát hiện được những hiện vật, dấu tích của các lò nung gốm cổ và luôn bị ám ảnh bởi những giả định rằng làng gốm Phù Lãng - Bắc Ninh bên kia sông chỉ là một phần “ngọn” của gốm làng Ngòi. “Chắc tại thế mà tôi cứ nhất mực theo đuổi cho kỳ được cái nghề thổ mộc đầy gian nan này”, anh nói.

Nghệ nhân Lưu Xuân Khuyến

Sinh năm 1977, vốn là người có năng khiếu hội họa bẩm sinh, từ nhỏ anh Khuyến đã thích vẽ tranh, nặn đất. Những bức tượng, chú tễu, bức tranh do anh tạo ra khiến lũ trẻ cùng trang lứa ngày đó rất thích. Học hết phổ thông, anh tự ôn thi và đỗ vào khoa Gốm trang trí Đại học Mỹ thuật công nghiệp Hà Nội. Đỗ đại học ngày ấy là “ghê gớm” lắm, nhất là ở nông thôn. Làng trên, xóm dưới ai cũng mừng cho anh nhưng cũng thấy lo cho anh, bởi từ xưa đến nay ở cái làng quê nghèo xơ xác này chưa từng có người nào theo học và làm nghệ thuật. 

Anh chia sẻ: các môn học trong trường đã khó, lại cần phải kiên trì nên phần đông sinh viên trong lớp dần “rơi rụng” hoặc bỏ học. Đến năm thứ 3 còn lại mình anh bám trụ. Năm 2000, sau khi tốt nghiệp, cầm trên tay tấm bằng đại học “loại ưu”, anh được một số doanh nghiệp mời về làm việc với mức lương khá cao nhưng chỉ được thời gian ngắn anh lại rũ áo ra đi. Phiêu bạt mấy năm trời, nay ở Bát Tràng (Hà Nội), mai lại Phù Lãng (Bắc Ninh), Đông Triều (Quảng Ninh) rồi vào cả Bình Dương, toàn những nơi chuyên làm gốm, anh Khuyến vừa mưu sinh vừa học nghề. Va vấp, trầy trật, mệt nhọc, tủi cực đủ cả. Anh thủ thỉ: “Để học mót kinh nghiệm làm gốm không khó, cái khó là học bí quyết làm men vì không chỗ nào để lộ bí quyết này”.

 

 
Du khách tham quan sản phẩm gốm làng Ngòi
 
 

 

T Ỏ A  S Á N G  T Ừ  
S Ự  N H Ẫ N  N Ạ I  V À  T À I  H O A

 
 

Năm 2003, Lưu Xuân Khuyến thuê đất xây lò gốm đầu tiên của mình ở Bát Tràng. Lò xây xong nhưng khi hoạt động có đến 15 mẻ gốm bị sống, bị vỡ thì hoặc rộp men. Vẫn biết “vạn sự khởi đầu nan” nhưng chỉ thế thôi cũng đủ để anh “vãi mồ hôi hột” khi bao nhiêu vốn liếng cóp nhặt, vay mượn của anh đã bị “nướng cháy” cùng lò gốm hỏng. Đến giờ, ngồi nghĩ lại, anh không còn nhớ mình đã làm hỏng bao nhiêu lần, chỉ biết cứ sau một lần hỏng là một lần anh khôn thêm một chút. Cuối cùng thì mẻ gốm chất lượng cao đầu tiên của anh cũng ra đời. Không cần nói cũng biết anh đã vui mừng ra sao. 

Về quê lập nghiệp khi đã có chút thành công và đã có khách hàng biết đến nhưng với Khuyến, mọi việc chưa hề suôn sẻ. Gia đình phản đối. Bố mẹ anh gay gắt: “Bao nhiêu năm ra Thủ đô học chán học chê rồi cuối cùng lại quay về vùi đầu vào đất ở cái vùng quanh năm chiêm khê mùa thối này!” Có lẽ bố mẹ anh không thể nào hiểu nổi tại sao giữa lúc đám thanh niên ở làng rời bỏ đồng ruộng ùn ùn kéo ra thành phố tìm kế sinh nhai thì anh lại “bỏ phố về làng”, và tại sao anh giữa lúc người trong nghề muốn bỏ chạy vì làm nghề khó khăn thì anh lại húc đầu vào.

 
Lưu Xuân Khuyến đang hoàn tất những trang trí gốm.
 

Ngoài anh, sẽ khó có ai hiểu được anh đau đáu thế nào khi người dân Phù Lãng chỉ cách làng anh một con sông cứ sang mua đất về làm gốm, còn Ngòi - làng anh - lại không có nổi một lò gốm để tự làm. Vậy là bao nhiêu vốn liếng anh đổ hết vào gốm. Thiếu thì nhờ người thân, bạn bè cho vay. Anh đặt tên cho sản phẩm của mình là gốm làng Ngòi. “Giữa lúc thị trường gốm có sự cạnh tranh lớn, gốm làng Ngòi lại vừa mới “khai sinh”, vô vàn khó khăn, thử thách. 

Tôi đã chuyên tâm nghiên cứu, sáng tạo ra những sản phẩm có phong cách riêng, độc đáo và khác biệt. Điều đó được thể hiện ở mẫu mã sản phẩm và trang trí hoa văn”, Khuyến nhớ lại. Khác với gốm Bát Tràng chỉ vẽ và trang trí bằng màu, gốm Phù Lãng chỉ vuốt và dội men, gốm làng Ngòi được trang trí bằng hoa văn nổi do chính bàn tay họa sĩ tạo nên. Các sản phẩm của Khuyến sáng tạo theo tích truyện như Chí Phèo, Thị Nở, chú Tễu, cô gái quan họ, cô gái dân tộc vùng cao; đề tài trang trí thì dùng họa tiết tứ bình, tứ quý, xuân - hạ - thu - đông, tùng - cúc - trúc - mai, long - ly - quy - phụng, vinh quy bái tổ với phong cách giản dị nhưng sắc nét. Những mảng tranh gốm mang dòng văn hóa dân gian dựa trên nền của tranh dân gian Đông Hồ, tranh Hàng Trống và đặc biệt văn hóa vùng miền của cả nước đã được anh Khuyến đưa vào sản phẩm.

Hiện tại, cơ sở của anh giải quyết việc làm thường xuyên cho hàng chục lao động. Sản phẩm gốm làng Ngòi liên tục được mời tham gia hội chợ, triển lãm trong nước, đặc biệt tại thời điểm diễn ra hội nghị APEC (năm 2006 tại Hà Nội) sản phẩm của anh có hẳn một gian hàng trưng bày tại đây theo chủ đề “Hình ảnh APEC và đại diện văn hóa Việt Nam”. 

Ngày nay, gốm làng Ngòi được nhiều khách hàng trong Nam ngoài Bắc ưa chuộng, trong đó, sản phẩm thiên về gốm trang trí xuất hiện tại nhiều công trình ở khắp mọi miền đất nước cùng nhiều mẻ hàng xuất sang Nhật, Dubai, Ai Cập, châu Âu. Thương hiệu gốm làng Ngòi hình thành từ sự kiên trì, nhẫn nại và niềm đam mê, khát vọng, tài hoa của nghệ nhân Lưu Xuân Khuyến đã thật sự tỏa sáng.

 ĐÔNG KHÁNH

 
Bức vinh quy bái tổ của gốm Làng Ngòi.
Tags

Bình luận

Xem nhiều





Nổi bật
Được quan tâm






Nhóm Hi-future là tổ chức được sáng lập nhằm giúp các trẻ phổ tự kỉ hòa nhập cộng đồng, giúp những đứa trẻ không biết mình là ai, không phân biệt được bản thân và thế giới xung quanh… bước vào hành trình “tìm lại ước mơ” cho chính mình.
Đăng ký nhận tin nóng
Giúp bạn cập nhật các thông tin mới nhất