Thoáng ẩn thoáng hiện phía sau ngôi nhà gạch duyên dáng nằm bên vệ đường là cái dáng lom khom của ông Jean-Pierre Lauwerie, gần đó là chiếc máy cày. Sáng nay cũng thế, ông ra thăm thửa đậu Hòa Lan sắp đến mùa thu hoạch. Đây có thể là một trong những lần ra kiểm tra công việc cuối cùng của ông với tư cách là chủ nông trang “Weppes en bio” tại xã Ennetières-en-Weppes thuộc tỉnh Nord. Bởi không bao lâu nữa, lão nông 69 tuổi này sẽ chính thức nghỉ ngơi, thôi việc đồng áng.
Trên thực tế, ông Jean-Pierre đã nghỉ hưu gần 10 năm nay song từ đó đến nay ông vẫn luôn làm việc nhằm tìm cho được một gương mặt kế thừa mà ông ưng ý nhất để sang nhượng lại khu đất 2 hecta mà ông đã canh tác từ 40 năm nay. Ông tuyển ứng viên là những người trẻ tuổi chưa từng làm nông, rồi giới thiệu, hướng dẫn họ vào nghề, xem họ có thích nghi được hay không. Sau khi tìm được người thay thế, ông sẽ nghỉ. “Tôi cảm thấy mình không còn đủ sức khỏe để khai thác hết đất đai của mình nên tôi tự nhủ đây có lẽ là cơ hội tốt để tôi chuyển giao lại cho lớp trẻ”.
Song, tìm người không phải dễ. Ông nhớ lại thời điểm năm 2013, “ngay khi vừa biết tin tôi chuẩn bị nghỉ và có ý tưởng này, một vài nông dân trong vùng đã liên lạc với tôi để tìm hiểu. Nhưng tôi vẫn muốn tìm cho được người kế thừa nào giữ nguyên kế hoạch khai thác mảnh đất này như tôi đang làm. Khu đất này đã được chuyển giao qua nhiều thế hệ trong gia đình. Đây là tài sản mà cha tôi giao lại cho tôi, rồi tôi cố gắng chuyển đổi dần sang canh tác các loại rau củ quả bio”.
Ai thích nghề nông thì vào làm, trụ được lâu dài với nghề hay không thì tính sau
Trong giai đoạn tìm người thay thế, ông Jean-Pierre chuyển đổi nông trang “Weppes en bio” thành một doanh nghiệp đào tạo nghề theo hình thức tuyển dụng những thanh niên không xuất thân từ gia đình nông dân nhưng có chút đam mê muốn tìm hiểu để bước vào nghề nông. Doanh nghiệp của ông vừa đào tạo nghề vừa kinh doanh sản phẩm, được hỗ trợ tài chính từ Hội đồng vùng thành phố Lille và tổ chức “Fondation de France”, là hai thể chế đang khuyến khích hướng nghiệp nông nghiệp cho giới trẻ.
Ông Jean-Pierre hợp tác với khoảng 10 người bạn không phải nông dân nhưng đã đến tham gia hội đồng quản trị. Còn ông thì phụ trách chuyên môn, đứng ra “cầm tay chỉ việc” cho những người học việc được tuyển vào với dạng hợp đồng lao động có thời hạn 1 năm. Tổng cộng có 13 người trẻ đến lao động học việc như thế. Điển hình là cô Élise Canion. Trước đây cô theo học về quy hoạch sử dụng đất. Trong thời gian thất nghiệp, cô đã hoàn thành đề án chuyển đổi cơ cấu sang canh tác hoa màu. Sau một lần dự hội thảo, cô nghe nói đến doanh nghiệp “Weppes en bio”. “Đây là cơ hội quá tuyệt vời để tôi thực nghiệm nghề trồng rau, để tôi tự kiểm tra xem khả năng và thiên hướng của tôi có làm được nghề này hay không. Tôi đã gọi điện cho ông Jean-Pierre và được nhận vào ngay”.
Từ đó, Élise làm việc có hưởng lương, phụ trách cân đối các mùa vụ cho nông trang, như thể cô là chủ thật sự của khu đất này. Cô lên kế hoạch sẽ trồng loại hoa màu nào cho thửa đất nào, trồng bao nhiêu là vừa, và tìm giống cây từ những nhà cung cấp nào. Sau một thời gian làm việc cho “Weppes en bio”, tích lũy được khá nhiều kinh nghiệm và sau nhiều năm tìm kiếm, cô Élise đang thương lượng với một người quen để sang nhượng lại mảnh đất 4 hecta của người đó. Cô sẽ bước vào nghề trồng hoa màu này cho tương lai của mình.
Tuy nhiên, hiếm gặp trường hợp nào như cô Élise Canion. Đa số các bạn trẻ đã chuyển hướng sau một thời gian “học nghề” vì dưới mắt họ, làm nông khó và cực mà kiếm không được nhiều tiền. Một số khác thì không đủ vốn để theo nghề.
Gấp rút “chuyển giao thế hệ”
Tính đến năm 2030, tại Pháp sẽ có gần 50% nông dân hiện tại đến tuổi nghỉ hưu, theo cách tính độ tuổi trung bình đối với một người làm nông nghiệp tại quốc gia này là 50 tuổi. Do vậy, khâu chuyển giao thế hệ cho giới trẻ trở nên bức bách hơn bao giờ hết. Từ nhiều năm nay, trong vùng Hauts-de-France miền Bắc nước Pháp, Hiệp hội “Initiatives paysannes” cùng với Phòng Nông nghiệp vùng phía Bắc đã đưa ra nhiều quyết sách khuyến khích việc định hướng thực hành nông nghiệp cho thanh niên dựa theo mô hình nông trang thực hành “Weppes en bio” của ông Jean-Pierre Lauwerie. Ông Audrey Grégoire, phụ trách khâu chuyển giao kinh nghiệm nông học thuộc Hiệp hội “Initiatives paysannes”, giải thích: “Đây là một lộ trình khá thú vị, nhất là đối với những thanh niên không xuất thân từ tầng lớp nông dân, không có kinh nghiệm thực tế nhưng quan tâm đến nghề nông và muốn tham gia trải nghiệm. Ngày càng có nhiều bạn trẻ thích như vậy. Tuy nhiên, nhiều nông dân sắp nghỉ hưu lại sợ người trẻ non tay, không quản lý và khai thác hiệu quả khi tiếp quản nông trang, và nhất là họ hoài nghi không biết lớp trẻ có bền chí để trụ vững lâu dài hay không. Người lớn tuổi lo rằng trên đường dài, công sức mà họ một đời bỏ ra để gầy dựng mảnh đất của mình sẽ đổ sông đổ biển”.
Thế nhưng, đã có một ứng viên làm yên lòng các bác nông dân lớn tuổi. Đó là cô cháu gái của ông Jean-Pierre Lauwerie. Sau khi học xong ngành Nữ hộ sinh, cô Louise Delevallée, 25 tuổi, vào làm việc tại nông trang “Weppes en bio”, rồi học tiếp để có được bằng cấp chuyên ngành về hoạt động doanh nghiệp trong sản xuất nông nghiệp (BPREA) của Bộ Nông nghiệp Pháp cấp. Cô cũng đã tìm được đủ vốn để nhận sang nhượng lại nông trang của ông Jean-Pierre Lauwerie, tiếp tục theo nghề nông truyền thống của gia đình, cụ thể là trồng hoa màu.