Ở London có đường Baker, nhưng không có số nhà 221B. Tay kinh doanh này đã cho sửa lại căn nhà theo tiểu thuyết, cũng đủ đồ đạc, bàn giấy, bút viết, giường ngủ, tẩu thuốc,… cứ như thật. Thậm chí, còn gắn thêm tấm bia ghi: “Thám tử Sherlock Holmes và bác sĩ Watson - cộng sự của ông đã sống tại đây từ năm 1881 đến 1904”.
Chuyện như đùa, nhưng thật. Người ta đã biến cái không thành có để kiếm tiền. Du khách ai cũng biết chuyện đó, nhưng họ vẫn khoái, vẫn hào hứng tham quan, bàn tán. Họ “bắt buộc” những tình tiết hư cấu phải có thật, hiện vật dỏm 100% phải trở thành di tích. Sức mạnh của huyền thoại là vậy, những nhà tiếp thị hiện đại không bao giờ bỏ sót chuyện đó.
Chuyện bịa 100% mà người ta vẫn vui vẻ… tin, huống chi có thật 1%, bịa thêm 99% thì còn tử tế chán. Du khách cứ thế tin, tin một cách thành khẩn khi yếu tố thần linh được đưa vào tiếp thị huyền thoại. Trong lĩnh vực này, Trung Quốc có lẽ là bậc thầy.
Đức Thắng Môn chỉ là một cổng thành ở Bắc Kinh, nơi ngày xưa nhà Minh - Thanh làm lễ xuất quân và khao quân. Bây giờ, nó biến thành “đền” thờ tỳ hươu, một loại thần thú huyền thoại trông giống sư tử, nhưng có sừng, có cánh và không có… hậu môn. Người Trung Quốc tin tỳ hươu đem lại tài lộc, vì đó là con vật chỉ có ăn vào mà không có ngõ ra.
Huyền thoại như thế vẫn chưa đủ, người ta phải tạo ra kịch bản: tượng tỳ hươu ở “đền” thờ được phủ vải đỏ cho thêm phần thần bí. Khách tham quan được giới thiệu về phong thủy, về sự linh nghiệm của tỳ hươu “thứ thiệt” ở Đức Thắng Môn do yếu tố lịch sử thần thánh từ ngàn xưa, sờ vào tỳ hươu sẽ đem lại may mắn. Mà phải sờ đúng cách mới linh, trước tiên là sờ tai, vuốt đầu, vuốt lưng rồi vuốt bụng,… Vải đỏ được trân trọng lấy ra để du khách thành kính sờ vuốt thần thú. Sau đó, họ được hướng dẫn vào cửa hàng cạnh bán ngọc tỳ hươu, đủ loại to nhỏ. Còn thần thú lại được phủ vải đỏ chờ đoàn du khách kế tiếp.
Du khách đến đây hầu như khó thoát khỏi thần thú tỳ hươu, nhất là Hoa kiều và du khách Việt. Người mua tượng to, người thỉnh tượng nhỏ. Tỳ hưu có thiêng thật hay không thì không chắc, nhưng chắc chắn ở Đức Thắng Môn không sản xuất ngọc tỳ hươu, họ mua từ nơi khác. Giá tỳ hươu ở đây đắt gấp 4 - 5 lần so với bên ngoài: Cái giá của huyền thoại và sự may mắn (cũng huyền thoại) là thế.
_(1)_high.jpg)
Đức Thắng Môn không phải là huyền thoại cá biệt. Bạch Đế Thành (nơi Lưu Bị băng hà), Thiếu Lâm Tự, Ngũ Đài Sơn,… Ngay cả Khúc Phụ, quê hương của Khổng Tử, con cháu ngài một bên dựng đền thờ Khổng Tử, một bên kinh doanh rượu mang nhãn hiệu… Kong Fu Jia Jiu (rượu Khổng Tử gia).
Một đất nước có cả ngàn năm lịch sử như Việt Nam, đâu thiếu gì huyền thoại. Trọng Thủy - Mỵ Châu là một chuyện tình đẹp đầy nước mắt. Chưa kể, đó là một huyền thoại đâu đó có một phần sự thật, nhưng sự thật nhỏ nhoi đó đã không biến thành huyền thoại để thu hút du khách.
Có một mẫu quảng cáo sữa bột tại Việt Nam đã tạo dựng hình ảnh thời thơ ấu của các vị anh hùng huyền thoại Đinh Bộ Lĩnh bày trận cờ lau đánh trận giả, như Trần Hưng Đạo với trò chơi thuyền giấy - cọc tre… Thông điệp muốn gửi tới là: “Mọi vĩ nhân đều bắt đầu từ những đứa trẻ”. Và mọi đứa trẻ, một cách liên tưởng, nên uống… sữa để trở thành những vĩ nhân. Tác giả ý tưởng quảng cáo này là một người ngoại quốc. Chúng ta học cái hay của nước ngoài, mà quên vận dụng vốn liếng của nước mình. Văn hóa là một yếu tố cần thiết trong mọi ý tưởng marketing. Thông qua các phương tiện truyền thông (tiểu thuyết, báo chí, điện ảnh..), nó sẽ quảng bá và tạo ra bệ phóng cho marketing.
Huyền thoại thoát thai từ văn hóa, và kỹ thuật liên tưởng được khai thác tối đa cho mọi kiểu cách marketing huyền thoại. Nói như Bill Bernbach, tay trùm quảng cáo của DDB (Doyle Dane Bernbach), “Hãy để kỹ thuật thích nghi với ý tưởng của bạn, chứ không phải bắt ý tưởng thích nghi theo kỹ thuật”.
Chuyện tình Romeo - Juliet nếu không có ngòi bút của Shakespeare thì đó chỉ là chuyện tình đầy kịch tính giả tạo. Còn câu chuyện Trọng Thủy - Mỵ Châu quả là một thiên tình sử bi tráng đến nỗi hai ngàn năm sau, thi sĩ Tản Đà phải cảm thán “…Nửa phần ân ái, nửa phần oán thương”.
Câu chuyện Trọng Thủy - Mỵ Châu, Giếng Trọng Thủy - Mỵ Châu có thật hay không, tôi không biết, nhưng vẫn còn di tích ở huyện Đông Anh, Hà Nội. Thật tiếc, Việt Nam chưa đủ sức để đưa Trọng Thủy- Mỵ Châu đi vào văn học, nghệ thuật. Marketing Việt Nam cũng chưa đủ tầm để biến Trọng Thủy - Mỵ Châu thành huyền thoại, mà chỉ toàn những trò marketing ma mãnh kiểu nước mắm thạch tín. Đáng buồn!