Mùa bướm về, tôi thích thú ngắm những cánh bướm nhẹ nhàng bay trong vườn nhà, nhưng cũng không khỏi lo lắng - lứa rau này sẽ rất nhiều sâu phá hoại đây! Vậy nhưng tôi chẳng nỡ đuổi những “vị khách” nhẹ nhàng kia. Lâu lắm rồi tôi mới lại nhìn thấy chúng nhiều đến vậy. Chúng đến rồi đi khi đã thỏa, chẳng ồn ào nhưng cũng đủ xao động con mắt nhìn.
Tôi nhớ về mùa bướm của tuổi thơ tôi, mùa bướm đã cho tôi bài học khi nhìn nhận cuộc đời: ngay trong những điều đẹp đẽ, dễ thương tưởng như vô hại vẫn ẩn chứa những trắc trở, hiểm nguy.
Năm đó, tôi học lớp 8 ở trường làng. Nửa buổi đi học, nửa buổi phụ giúp bố mẹ công việc. Thường thì chiều chiều, tôi và em gái lại cùng nhau ra đồng cắt rau khoai về cho lợn. Ông nội làm riêng cho tôi một đôi quang gánh bằng tre, vừa vặn nhỏ xinh để tôi gánh cho khỏi bị “vẹo xương sườn”.
Hai chị em tôi cứ ra ruộng nhà mình cắt đầy một gánh rau vừa sức gánh thì về, mệt chỗ nào, nghỉ chỗ đó. Cũng có khi, rau khoai trồng chẳng đủ cho đàn lợn đang lớn, chúng tôi cùng mấy đứa trạc tuổi trong xóm rủ nhau đi kiếm rau dại.
Mỗi đứa bê một cái xảo ra đồng, qua mỗi ruộng rau đều sà xuống tìm nhổ những cây rau dại: rền cơm, rệu, vảy ốc, xương cá, thài lài, tàu bay... Hổ lốn vậy, nhưng khi băm ra, nấu lên là có nồi cám thơm phức. Bọn lợn rất ưa món cám thập cẩm này.
Một buổi chiều, như mọi ngày, gió từ ngoài sông thổi vào mát rượi, bọn trẻ con chúng tôi đang chăm chỉ tìm những cây rau dại ở các luống rau, em gái tôi chợt bỏ liềm, nhảy lên sung sướng: “Ôi, đẹp quá! Chị ơi, nhìn kìa, nhiều bươm bướm quá”!
Bọn trẻ chúng tôi say ngẩn ngơ những cánh bướm mỏng manh, rập rờn lên xuống khắp cánh đồng mà quên cả chiều buông…
Trong mâm cơm buổi tối, chị em tôi say sưa kể về những cánh bướm bay ngập đồng. Bà nội khẽ chép miệng thở dài: “Gần chục năm rồi, nay chúng lại về nhiều như thế”! Lúc đó, tôi chẳng hiểu sao bà lại buồn, lại lo lắng thở dài. Bươm bướm đẹp mà, chúng cũng không hại gì con người, sao bà lại không thích nhỉ! Nhưng trí não non nớt của tôi đã nhanh chóng bỏ qua những thắc mắc đó để miên man theo từng cánh bướm.
Chiều nào chúng tôi cũng đã mắt ngắm những cánh bướm chập chờn, chúng bay cả vào trong giấc ngủ, khiến trong mơ tôi cười thích thú. Nhưng cả một cánh đồng bướm sặc sỡ chỉ độ mươi hôm rồi hết! Lũ bướm lặng lẽ biến mất không dấu hiệu từ biệt, làm bọn trẻ chúng tôi tiếc ngẩn ngơ, cứ đưa mắt dáo dác tìm khắp cánh đồng.
Câu chuyện về những chú bướm nhỏ xinh với đôi cánh mỏng manh cũng dần trôi theo thời gian. Rồi độ nửa tháng sau, khi những chùm trứng tròn xinh do những nàng bướm sặc sỡ kia gửi lại cánh đồng nở ra thì cũng là lúc dân làng tôi phải đối mặt với mùa sâu phá hoại hoa màu.
Biết được đó là nhưng con sâu bướm, chúng tôi chẳng tiếc lời trách rủa: bướm đẹp người sao xấu nết vậy? Bướm nhìn đáng yêu mà lại ác! “Em ghét bướm, chúng nó đẻ con ăn hết rau nhà mình”. Em gái tôi nói vậy rồi khóc tu tu, nhìn đến tội.
Nhớ lại mùa bướm đó, tôi vẫn không khỏi rùng mình. Lúc đầu, khi trứng sâu mới nở, những chú sâu con ăn nham nhở các lá rau, khoai lang, cải ngọt, rau dền... đều lủng lỗ chổ. Đàn vịt được phép lên cánh đồng để bắt sâu. Tất nhiên, những chú chim sâu cũng tham gia vào chiến dịch này.
Nhưng rồi bọn sâu nhiều quá, lại lớn nhanh, chẳng mấy chốc mà con nào cũng béo núc, to bằng ngón tay út người lớn, dài hơn một ngón tay. Có con xanh lè, con vàng, con lốm đốm chấm đen... Bọn vịt, chim sâu chẳng dám ăn nữa, hay chúng chán rồi, tôi cũng không biết, nhưng rõ ràng chúng không còn ăn những con sâu đó nữa.
Bọn sâu phá nhanh ghê gớm. Dân làng đổ ra đồng bắt sâu mọi lúc, tối còn mang cả đèn đi soi bắt. Cả cánh đồng đêm như đi hội, ánh đèn chập chờn lên xuống như ánh đom đóm sau ngày mưa rào. Sức người đổ ra không tiếc, nhưng không ăn thua. Các cây rau bị ăn trụi hết lá, trơ cọng. Ngày đó, người dân không dùng thuốc trừ sâu tràn lan như bây giờ, nên nhìn đàn sâu phá hoại như vậy mà đành bất lực.
Lũ sâu ăn hết rau thì bò ngang bò dọc khắp các bờ ruộng để tìm kiếm thức ăn, cả những bờ cỏ cũng còn trơ gốc, cũng không còn rau dại để bọn trẻ chúng tôi đi kiếm. Chúng tôi không dám ra đồng, sâu nhiều quá, có khi phải lựa chỗ để bước, không nhanh chân là sâu bám lên chân, lên quần. Có bữa hoảng quá, tiện cái liềm cầm trên tay, tôi cứa luôn con sâu đang bò lên chân mình, ống chân rỉ máu!
Mùa rau năm đó của dân làng thế là mất trắng, bao nhiêu mồ hôi công sức bị bọn sâu kia cướp hết. Nhà tôi phải hạ cả những cây chuối đang lớn cho lợn ăn. Lúc đó, tôi mới hiểu được tại sao bà nội lại thở dài lo âu khi nghe bướm bay rợp đồng.
Không cứu được mùa rau, người dân chẳng buồn ra đồng. Mãi hơn một tháng sau, người dân quê tôi mới trở lại dọn những gốc rau, cỏ còn sót. Cả làng lật tung đồng, vỡ từng nắm đất, cẩn thận nhặt từng con nhộng màu đỏ gạch nung. Sau đó mọi người bơm, tát nước cho ngập cánh đồng, ngâm mấy ngày, rồi lại lật tung lên phơi nắng, có như thế mới mong bọn sâu chết sạch.
Từ mùa bướm năm đó, tôi vẫn thích nhưng cũng rất sợ bướm. Ngồi ngắm những cánh bướm rập rờn trong vườn, tôi chuẩn bị tâm lý sắp tới phải bắt những con sâu rau. Ngẫm lại, thấy cuộc đời đâu có gì là toàn vẹn và toàn thiện. Ngay cả trong những cánh bướm mỏng manh đẹp đẽ sắcmàu tưởng như vô hại kia lại chứa đựng một sức mạnh tàn phá ghê gớm.
Và những người nông dân vất vả với nắng mưa, bùn đất như bố mẹ tôi, sẽ chẳng bao giờ thích thú, vui sướng với vẻ đẹp mong manh của những cánh bướm khi chúng bay rợp đồng…