Khởi động từ sớm nhưng tụt hậu so với châu Âu và Trung Quốc
Với mong muốn thúc đẩy nhu cầu của người Mỹ với xe điện, chính quyền ông Joe Biden đang lên kế hoạch thiết lập một mạng lưới 500.000 trạm sạc trên toàn quốc để nối các khu vực thành thị và nông thôn với đường bờ biển.
Luật cơ sở hạ tầng được thông qua hồi năm ngoái đã dành ra 5 tỉ USD để hiện thực hóa tham vọng này, đồng thời trích thêm 2,5 tỉ USD cho các dự án thu phí tập trung vào cộng đồng. Số tiền cụ thể trao cho các bang ra sao sẽ dựa trên cơ sở cạnh tranh. Bộ năng lượng và giao thông vận tải cùng với một văn phòng chung liên kết cả hai bên đang giám sát kế hoạch này.
Ông Biden không phải là tổng thống đầu tiên của Mỹ thử nghiệm dự án sạc điện (EV). Cựu Tổng thống Barack Obama đã coi EV như một phần kế hoạch phục hồi kinh tế sau Đại suy thoái. Năm 2009, chính quyền ông Obama đã chi 100 triệu USD cho Ecotality Inc. của San Francisco để triển khai các bộ sạc dân dụng, thương mại và công cộng tại 5 khu vực đô thị trên cả nước. Dự kiến các bộ sạc nhanh sẽ được lắp đặt dọc theo những con đường lớn, nhưng ở thời điểm đó rất ít người mua xe điện nên sáng kiến này coi như bị bóp nghẹt. Đến năm 2013 thì Ecotality Inc. sau đó nộp đơn phá sản.
Khi Mỹ dậm chân tại chỗ thì châu Âu và Trung Quốc đã chạy nước rút trong việc xây dựng mạng lưới EV. Theo nghiên cứu của BloombergNEF, tính đến cuối năm 2021, Mỹ chỉ mới lắp đặt được 112.900 bộ sạc công cộng trên cả nước, trong khi châu Âu đã có 442.000 và Trung Quốc hoàn thành lắp 1,15 triệu bộ sạc.
Cuộc chạy đua còn tăng khoảng cách hơn nữa khi tốc độ triển khai rất chênh lệch. Riêng trong năm 2021, Mỹ lắp đặt chỉ 23.725 bộ sạc, so với 95.000 ở châu Âu và 337.100 ở Trung Quốc. Trung Quốc đang tham vọng thống lĩnh thị trường xe điện, còn các tài xế châu Âu thì thích mua xe điện hơn vì không lo thiếu trạm sạc điện.
Nhà phân tích hàng đầu về tính phí xe điện của BloombergNEF, ông Ryan Fisher cho rằng châu Âu đang cố gắng theo kịp thị trường và đáp ứng nhu cầu đã tồn tại, còn chính phủ Mỹ lại đang cố đáp ứng những nhu cầu chưa tồn tại.
Tài xế còn chưa mặn mà chuyển đổi vì chưa thuận tiện
Khảo sát của Bloomberg chỉ ra rằng Montana là điểm du lịch ngoạn mục nhưng gần như có rất ít các trạm sạc điện. Cả tiểu bang này chỉ có 57 trạm sạc và tập trung ở các thị trấn và thành phố lớn thay vì dọc các tuyến đường cao tốc. Vì vậy, tài xế muốn đi bằng xe điện trên cung đường dài phải lên kế hoạch rất kỹ càng.
Ông Nick Shrauger, 86 tuổi, giáo sư kỹ thuật điện về hưu ở Bozeman, sở hữu một chiếc Chevrolet Bolt 2017 chạy bằng điện. Tuy nhiên, khi đi bằng đường cao tốc, ông Shrauger phải dùng đến chiếc Toyota Highlander chạy bằng xăng vì đường cao tốc không có trạm sạc điện, mà đi đường khác thì phải tính toán rất mất thời gian.
Mong muốn của giới chức Montana là cứ hơn 80 km lại có 1 trạm với ít nhất 4 cổng sạc. Các gói hỗ trợ của từng bang, dự kiến được phân bổ từ mùa thu này, sẽ tương đương với gói chi tiêu hàng năm cho đường cao tốc liên bang. Tuy nhiên có một vấn đề phát sinh là lượng xe điện chưa phổ biến, sẽ có ít hơn 10 lần sạc mỗi tháng ứng với mỗi trạm sạc. Chủ sở hữu các trạm này sẽ không thu về nhiều lợi nhuận cho đến khi xe điện trở thành loại phương tiện xuất hiện nhiều trên đường phố. Ngoài ra, họ cũng sẽ mất thêm phí bảo trì các trạm sạc để bảo đảm chúng hoạt động tốt bất kể thời tiết.
Dĩ nhiên ở đây cần vai trò và hành động của chính phủ, tập trung đầu tư vào các điểm mà công ty tư nhân ít để ý tới. Các công ty như Blink, EVgo, ChargePoint Holdings Inc. và Electrify America LLC đã triển khai bộ sạc trong nhiều năm và đang đẩy mạnh hợp tác với các nhà sản xuất ô tô lớn như General Motors Co. và Ford Motor Co. Họ chủ yếu tập trung vào các khu vực thành thị và ngoại ô, những nơi đầu tiên đón nhận xe điện, thay vì nhiều tuyến đường cao tốc.
Các chuyên gia đánh giá cần lắp đặt trạm sạc dọc theo các xa lộ nông thôn, bộ sạc chậm và rẻ hơn cũng nên được cân nhắc. Đồng thời tại các cao tốc mở, bộ sạc khả năng có thể kết hợp với các trạm xăng hay nhà hàng thay vì trơ trọi một mình. Theo Pasquale Romano, giám đốc điều hành của ChargePoint, đây được kỳ vọng sẽ trở thành nơi khách du lịch dừng chân nghỉ ngơi và mua thức ăn. Hiện GM thông báo sẽ hợp tác với EVgo để lắp đặt các bộ sạc tại 500 trung tâm du lịch Pilot và Flying J, nơi chuyên cung cấp thực phẩm và nhiên liệu cho khách tham quan. Tại Montana, công ty Town Pump chuyên quản lý các trung tâm du lịch và khách sạn cũng đang lắp đặt các bộ sạc tại 14 địa điểm khác nhau như một cách để thu hút thêm du khách.