Hôm 19/9, chuyến hàng sầu riêng tươi đầu tiên của Việt Nam được xuất khẩu sang Trung Quốc. Busaba Nakpipat - một nông dân trồng sầu riêng Thái Lan nhớ lại ngày mà bà ngày lo ngại về sự cạnh tranh ngày càng tăng giữa Thái Lan và Việt Nam.
“Trước đây, Thái Lan là nước duy nhất được phép xuất khẩu sầu riêng tươi sang Trung Quốc, trong khi Việt Nam chỉ xuất khẩu sầu riêng đã qua chế biến. Nhưng bây giờ Việt Nam là đối thủ cạnh tranh của chúng tôi và điều đó làm tôi lo lắng", bà nói.
Busaba đã trồng sầu riêng hơn 30 năm, có thời điểm sầu riêng của bà xuất khẩu sang Trung Quốc trước khi chuyển sang phục vụ thị trường nội địa. Việc Việt Nam nằm gần Trung Quốc hơn và theo quan điểm của bà, có sự kiểm soát chất lượng tốt hơn, có thể khiến Thái Lan bị tụt lại phía sau.
Busaba cho biết bà đã đến Việt Nam vào tháng 9 và chứng kiến nhiều vườn sầu riêng mà theo bà, nó đang mở rộng với tốc độ vượt quá mong đợi của bà. “Việt Nam không trồng nhiều sầu riêng như Thái Lan nhưng không ngừng hoàn thiện mình. Có rất nhiều cơ hội cho ngành sầu riêng phát triển ở Việt Nam trong khi ở Thái Lan, mọi người đang cạnh tranh với nhau”, bà nói.
Thái Lan, nước sản xuất sầu riêng lớn nhất thế giới, đã đạt được thành tích xuất khẩu trái cây gần như không có đối thủ sang Trung Quốc kể từ đầu những năm 2000. Danh tiếng là nơi trồng sầu riêng chất lượng hàng đầu đã giúp Thái Lan trở thành quốc gia đầu tiên xuất khẩu loại trái cây này sang Trung Quốc.
Năm 2021, xuất khẩu sầu riêng của Thái Lan sang Trung Quốc tăng kỷ lục 68%, với mức vận chuyển hơn 875.000 tấn trái cây. Từ tháng 2 đến tháng 6 năm nay, hơn nửa triệu tấn đã được gửi đến thị trường Trung Quốc với giá cạnh tranh. Sự gia tăng các lô hàng này báo hiệu rằng đã có phản ứng tích cực đối với sầu riêng Thái Lan từ người tiêu dùng Trung Quốc, bất chấp các quy định COVID-19 nghiêm ngặt của Trung Quốc khiến trái cây bị kẹt ở biên giới.
Aat Pisanwanich - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Thương mại Quốc tế của Đại học Phòng Thương mại Thái Lan - cho biết, Việt Nam và các nước xuất khẩu sầu riêng Đông Nam Á khác đã đàm phán với Trung Quốc trong những năm gần đây. Và Việt Nam đang nhanh chóng phát triển thành một đối tác thương mại trái cây lớn của Trung Quốc nhờ vào mạng lưới hậu cần và vị trí gần. Theo 1 bài báo của Tân Hoa Xã, trong quý III năm nay, kim ngạch ngoại thương của Chongzuo (Sùng Tả - với thành phố Bằng Tường) có đường biên giới với Việt Nam và là đô thị lớn nhất về xuất nhập khẩu trái cây biên giới của Trung Quốc - đã tăng lên 78 tỉ nhân dân tệ (11 tỉ USD), tương đương mức tăng hàng năm gần 50%.
Sakda Sinives - chuyên gia nông nghiệp Thái Lan cho biết, nông dân Việt Nam có lợi thế vì có thể thu hoạch sầu riêng để xuất khẩu muộn hơn so với ở Thái Lan, do các chuyến hàng của Việt Nam đến Trung Quốc mất ít thời gian hơn.
“Ngay cả khi không có sự khác biệt rõ ràng về hương vị… thì trái chín từ Việt Nam sẽ dần được người mua định giá cao hơn, trong khi giá sầu riêng từ Thái Lan sẽ giảm". Sakda cho biết vấn đề kiểm soát chất lượng này là lý do tại sao sản lượng sầu riêng của Thái Lan sẽ giảm do nông dân không còn gánh nổi chi phí. Trong khi đó, việc Việt Nam gia nhập thị trường 1,4 tỉ người tiêu dùng đã khiến người trồng trọt Thái Lan gặp khó khăn.
Ông Wootichai Kunjet - Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng Thái Lan cho biết: “Mùa thu hoạch sầu riêng của Việt Nam từ tháng 6 đến tháng 11, trùng với mùa thu hoạch của sầu riêng ở miền nam Thái Lan. Thông thường sầu riêng từ miền nam thống trị thị trường nội địa và xuất khẩu sau khi kết thúc vụ sầu riêng từ miền đông đất nước, nhưng hiện sản xuất từ miền nam phải đối mặt với sự cạnh tranh không chỉ từ các vùng khác của Thái Lan mà cả Việt Nam”.
Aat Pisanwanich cho biết, Việt Nam vẫn chưa có khả năng cạnh tranh trực tiếp với Thái Lan về xuất khẩu sầu riêng vì nước này chỉ sản xuất được một nửa trong tổng sản lượng 1,2 triệu tấn của Thái Lan vào năm 2021. Nhưng vẫn có tiềm năng để người trồng trọt Việt Nam sẽ là đối thủ cạnh tranh nhiều hơn trong tương lai.