Tiềm năng lớn nhưng chủ yếu tập trung ở châu Á
Công dụng của rong biển không chỉ dừng lại ở bàn ăn mà giờ người ta có thể nhìn thấy rong biển ở mọi thứ từ mỹ phẩm đến các sản phẩm làm vườn, bao bì. Đứng trước lo ngại về an ninh lương thực toàn cầu thì rong biển với hàng ngàn chủng loại và màu sắc khác nhau, trở nên quan trọng trong tương lai phát triển bền vững của địa cầu.
Các chuyên gia của Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương quốc gia Mỹ (NOAA) cho biết “rong biển có khả năng hút carbon dioxide và sử dụng nó để phát triển. Ngoài ra, nó còn “ăn” nitơ và phốt pho. Vì thế, chúng là thứ vũ khí rất quan trọng trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu của Trái Đất”.
Báo cáo của FAO chỉ ra rằng ngành công nghiệp này có tiềm năng phát triển rất lớn, chỉ riêng lĩnh vực nuôi trồng rong biển trong năm 2019 đã tạo ra 14,7 tỷ USD. Sản lượng tăng vọt từ 10,6 triệu tấn năm 2000 lên 32,4 triệu tấn trên toàn cầu năm 2018 cho thấy sự nở rộ của nghề này.
Thống kê từ năm 1969, 2,2 triệu tấn sản lượng rong biển trên thế giới được chia đều giữa thu hái tự nhiên và trồng trọt. Tuy nhiên, nửa thế kỷ sau, thu hái tự nhiên giữ ở mức 1,1 triệu tấn còn trồng trọt đã lên tới 34,7 triệu tấn, chiếm 97% sản lượng rong biển thế giới năm 2019.
Dù vậy, có vẻ từ trước đến nay chỉ các nước châu Á chú trọng vào nghề này. Sản lượng rong biển trồng ở châu Á đóng góp 97,4% sản lượng thế giới (2019) và 7/10 quốc gia sản xuất rong biển hàng đầu là các nước Đông Á hoặc Đông Nam Á. Trong khi đó, châu Mỹ và châu Âu lần lượt đóng góp 1,4% và 0,8% sản lượng rong biển thế giới cùng kỳ, lại là thu hái tự nhiên là chính.
Chưa kể, tiềm năng của ngành công nghiệp này còn là giải quyết việc làm và thu nhập cho người lao động địa phương tại các vùng nuôi trồng ven biển. Ngoài khâu nuôi trồng, các khâu xử lý sau thu hoạch như phân phối, chế biến và tiếp thị cũng tạo ra khối lượng việc làm đáng kể.
Theo thống kê của UN Comtrade, 98 quốc gia thu được 2,65 tỷ USD ngoại hối trong năm 2019 thông qua xuất khẩu rong biển và chiết xuất hydrocolloid từ rong biển.
Anh và Mỹ bắt đầu đầu tư cho “cuộc chơi” hơn
Giống như nhiều cộng đồng ven biển trên thế giới, những người sống bằng nghề biển ở Vương quốc Anh đã thu hoạch và tiêu thụ rong biển trong nhiều thế kỷ.
Nhận thấy tiềm năng và tầm quan trọng của rong biển, cuối tháng 4/2022, dự án cơ sở công nghiệp rong biển chuyên dụng đầu tiên của Vương quốc Anh đã ra đời nhằm thương mại hóa ngành công nghiệp rong biển ở nước này. Với sự điều hành của Hiệp hội Khoa học biển Scotland và công ty thương mại SAMS Enterprise cùng tổ chức giáo dục UHI Argyll, dự án được chính phủ Anh tài trợ khoảng 495.300 USD.
Theo SAMS, dự án sẽ tìm cách khám phá “các thị trường có giá trị cao” và ứng dụng nghiên cứu mới để thúc đẩy khả năng cạnh tranh trên toàn thế giới đối với sản phẩm từ rong biển của Vương quốc Anh.
Bà Rhianna Rees, nhà nghiên cứu rong biển và điều phối viên của SAMS Enterprise, cho biết nghề trồng rong biển không hướng đến hệ thống thiết bị máy móc lớn, thu hoạch tự động, ít nhân công như các ngành nông nghiệp khác.
Trồng rong biển không cần đến nguồn nước ngọt đang khan hiếm, quy trình trồng cũng đơn giản vì rong biển bám trên các dây thừng nổi trên nước như nghề nuôi trai, nuôi vẹm. Câu chuyện khó ở Anh và Scotland khiến cho ngành này chưa phát triển tới bây giờ là do các thủ tục pháp lý khi xin giấy phép xây dựng một trang trại trồng rong biển vô cùng phức tạp, tốn kém và mất thời gian.
Bên cạnh đó, điều kiện thời tiết thay đổi không dự đoán được, các cơn bão bất thường xảy ra nhiều hơn hoặc dòng chảy thay đổi… khiến rong biển không phát triển tốt, chất dinh dưỡng không như kỳ vọng cũng là rào cản cho những người nuôi trồng rong biển thế hệ mới.
Hàng loạt các công ty đã nhảy vào ngành công nghiệp nuôi trồng rong biển và tìm cách khai thác nguồn lợi này. Đơn cử như công ty rong biển Cornish (mũi Tây Nam nước Anh) đã thu hoạch sản phẩm từ năm 2012, chủ yếu khai thác tự nhiên dùng cho thực phẩm. Từ năm 2017 họ mới bắt đầu nuôi trồng rong biển từ bào tử tại một trang trại nuôi vẹm ở ngoài khơi Porthallow. Hay như công ty SeaGrown có trụ sở tại thị trấn ven biển Scarborough, Yorkshire cũng đang tiến hành thiết lập một trang trại trồng rong biển ở Biển Bắc.
Mỹ cũng coi nghề trồng rong biển là lĩnh vực mới nổi với “hàng chục trang trại” quy mô lớn ở vùng biển ngoài khơi New England, Alaska và Tây Bắc Thái Bình Dương. Theo NOAA, đây là lĩnh vực nuôi trồng thủy sản phát triển nhanh nhất. Chỉ tính riêng năm 2019, các nông dân Alaska đã sản xuất hơn 50.800 tấn rong biển, tăng 200% so với vụ thu hoạch thương mại đầu tiên vào năm 2017.