Cá rô đồng có thể sinh sống ở nhiều môi trường: ruộng, ao, hồ. Mùa rô đồng sinh sản nhiều nhất thường là khi lúa trổ đòng, đơm bông, nhiều hơn cả vẫn là khi mùa mưa đến. Xưa, đồng làng tự nhiên, tôm cá sinh sôi nảy nở nhiều. Chỉ cần ra đồng một loáng đã có cả xâu, cả mớ rô đem về cải thiện bữa ăn. Cũng như nhiều loài cá khác, rô đồng được người dân quê tôi chế biến thành nhiều món ngon: chiên, nấu cháo, kho, nướng…
Ông bà ta có câu: “Nhất rô nhì trê tam trạch”. Món canh rô đồng được yêu thích hơn cả phần là vì thịt rô đồng dễ ăn lại giàu dinh dưỡng, phần là vì có sự kết hợp của những nguyên liệu dân dã, bình dị từ đồng làng vườn nhà. Tháng mười về, thịt rô đồng béo ngậy, ngọt bùi; rau cải lên xanh mơn mởn. Bởi vậy, món canh cá chẳng khác nào vị thuốc bổ giúp cải thiện sức khỏe. Rau cải cũng đa dạng, và canh rô đồng ngon nhất vẫn là khi nấu với cải bẹ xanh.
Mẹ thường chọn 2 - 3 con rô đồng to, mình vàng, đầy đặn, vây sắc. Mẹ bảo như thế cá sẽ nhiều thịt, chắc và ngọt. Cá được làm sạch, cho vào nồi luộc chín, tách lấy thịt. Riêng phần xương và đầu cá được mẹ cho vào luộc lần nữa để lấy thêm nước nấu canh, cũng có khi mẹ giã nhuyễn, lọc lấy phần nước cốt để nước canh thêm ngọt hơn.
Sau khi phi hành khô, cho thịt cá vào, thêm gia vị và đảo nhẹ, đều tay rồi cho phần nước luộc cá vào nồi, tiếp tục đẩy lửa chờ nước sôi thì thả rau cải vào. Khi nồi canh sôi lại, nêm thêm gia vị vừa ăn rồi tắt bếp. Mẹ bật mí món canh cải phải có gừng vì cải xanh có tính hàn, thêm gừng vào sẽ cân bằng được nhiệt, giữ ấm và tốt cho cơ thể.
Những chiều đông đi học về, chỉ cần nghe mùi thơm phưng phức tỏa ra từ chái bếp, đoán biết mẹ đang nấu canh rô đồng rau cải, kiểu gì bữa cơm hôm ấy, tôi cũng ăn liền mấy bát. Cảm giác bưng bát cơm nóng, chan muỗng canh cá rồi cứ thế và, niềm hạnh phúc như được nhân lên gấp bội…