 |
| Hiện nay các loại máy cày, máy xới đã thay con trâu đảm nhận 100% khâu cày bừa, xới đất ruộng cho nhà nông. |
Đất quê tôi chỉ làm được lúa mùa một vụ, từ khi gieo cấy đến lúc thu hoạch phải mất 6 tháng. Tháng 5, tháng 6 Âm lịch trời sa mưa, chờ đến khi nước trên mặt ruộng ngập chừng bốn tấc, chủ ruộng mới thuê người dùng phảng chặt sạch cỏ dại. Cỏ dọn xong cứ để trên ruộng nước 5 - 10 ngày cho mục, sau đó chủ ruộng mới thuê người đến trục đất chuẩn bị cấy lúa.
Không có máy móc, cái “máy trục đất” chính là con trâu mộng to khỏe kéo sau nó cái trục đất với một thanh gỗ ngang chừng 3 mét có gắn hai ống trục làm bằng gỗ - được đẽo gọt thành khía như trái khế, tương tự như hai bánh xe - ở hai bên. Trục đất được nối với ách gắn trên cổ trâu bằng 2 cây tầm vông già và khá dài. Người chủ trâu chỉ cần đứng trên thanh ngang của trục đất, tay cầm một cây roi tre, miệng hô “ví, thá” để trâu đi sang trái, sang phải nhiều vòng, thỉnh thoảng lại quất vào mông trâu để đốc thúc trâu đi nhanh hơn và kéo trục đất đi vòng quanh đám ruộng cho đến khi đất thật mềm. Cũng có nơi người ta không gắn ống trục vào thanh gỗ ngang mà gắn cái bừa bằng gỗ có nhiều răng cũng có tác dụng làm cho tơi đất như trục đất.
 |
| Hình ảnh chiếc cần trục đất, phần ống trục xoay có cạnh như trái khế bên dưới đã được thay bằng chiếc bừa đất có nhiều răng. |
Giờ trục đất gần như vắng bóng trên đồng, nhưng hồi đó, mỗi khi trong xóm có trâu đến trục đất là đám trẻ con vui như mở hội. Đám trẻ mỗi đứa xách một cái giỏ bàng nhỏ, kéo nhau đi theo phía sau ống trục. Ống trục lăn đến đâu là nước rẽ ra hai bên đến đó, lộ ra trên mặt ruộng sình bùn mớ cá, cua, ốc đang nằm im hoặc giãy đành đạch vì bị ống trục cán qua. Chúng tôi nhào vô giành nhau bắt. Phải bắt rất nhanh tay, nếu không, nước tràn trở lại thì phải canh me đến đường trục sau. Trục đất hoạt động càng lâu, nước bùn sình càng đục, đám cá bị ngộp mệt mỏi cũng không còn hơi sức để chạy trốn, ngoi đầu lên mặt nước bùn để thở, làm mồi ngon cho tụi tôi. Buổi trục đất xong thì cả đám trẻ đứa nào quần áo cũng ướt nhẹp, bùn sình lấm lem từ đầu đến chân, nhưng tất cả đều cười vui, hí hửng với mớ cá, cua vừa bắt được…
Mấy năm nay nông dân trồng lúa vùng đồng bằng sông Cửu Long đã cơ giới hóa 100% khâu làm đất (cày bừa, trục xới). Còn khâu thu hoạch lúa, hàng ngàn máy gặt đập liên hợp, máy gặt xếp dãy đang phục vụ nhà nông, không còn cảnh dùng xe trâu kéo cộ chở lúa như xưa, tiết kiệm được rất nhiều công sức, tiền bạc.
Không còn làm ruộng cùng nhà nông nữa, trâu giờ trở thành đặc sản trên bàn ăn. Thịt trâu ngày nay được nhiều người ưa chuộng, xem là nguồn thực phẩm dinh dưỡng cao nên nuôi trâu đã thành một nghề nhằm cung cấp thực phẩm cho con người. Ở vùng biên giới Việt Nam - Campuchia thuộc huyện Tân Hưng (tỉnh Long An), nghề nuôi trâu, bò thịt phát triển khá mạnh. Dân buôn qua phía Campuchia, đến các chợ gia súc lựa mua trâu bò gầy ốm đem về địa phương nuôi một thời gian cho mập mạp, sau đó cung ứng cho thị trường tiêu thụ thịt trâu trong nước.
Ở nhiều nơi, thịt trâu trở thành đặc sản trên bàn ăn với các món ưa thích như trâu nhúng mẻ, hấp mẻ, trâu luộc, xào lăn, khô trâu gác bếp; thậm chí, ở thị trấn Hậu Nghĩa (huyện Đức Hòa, tỉnh Long An) còn có những quán chuyên bán món cơm thịt trâu nổi tiếng, những ngày cuối tuần bãi xe chật cứng với hàng trăm chiếc của thực khách từ khắp nơi đổ về. Ở Tiền Giang, Long An… mấy năm nay còn có món thịt trâu kho tàu để thay thế thịt heo, được nhiều thực khách khen ngon và… sành điệu.
Trâu đã không còn là một thành tố không thể thiếu trong công cuộc mưu sinh và phát triển của nhà nông. Nhưng có lẽ hình ảnh người bạn chung thủy, chịu thương chịu khó một thời rất dài gắn bó máu thịt với nhà nông sẽ luôn được nhắc nhớ.