Dân gian có câu “Cam xã Đoài, xoài Bình Định”, ý nhắc đến 2 vị trái cây nức tiếng thơm ngon: cam xã Đoài xứ Nghệ và xoài Tượng của Bình Định. Hiện nay, dù vùng trồng xoài lớn và có tiếng nhất nằm ở Đồng bằng sông Cửu Long, nhưng tiếng tăm và hương vị đặc trưng đã khiến nhiều giống xoài vùng miền khác cũng trở thành nét duyên đi cùng các giá trị văn hóa, ẩm thực.
 |
| Ảnh minh họa. Nguồn: Internet |
Xoài Cát Hòa Lộc
Xoài Cát Hòa Lộc là một trong những giống xoài nổi tiếng nhất của các tỉnh ĐBSCL, được trồng đầu tiên tại xã Hòa Hưng, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. Trái Xoài Cát Hoà Lộc to thuôn dài (trọng lượng trung bình 600-700 gr/trái), khi chín màu vàng chanh, cơm dày, không có xơ, hột nhỏ, hương vị ngọt và rất thơm. Nếu đi thăm thú miền Tây vào đúng mùa vụ thu hoạch, từ tháng 3 đến tháng 5, bạn sẽ có cơ hội thưởng thức hương vị của giống xoài được xem là “đệ nhất xoài” này.
Xoài Cát Chu
Một trong số ít giống xoài “cạnh tranh” được với Xoài Cát Hòa Lộc là Xoài Cát Chu, được trồng phổ biến và trở thành món ngon đặc sản của Cao Lãnh, Đồng Tháp. Giống xoài do Viện Cây Ăn quả Miền Nam tuyển chọn, được công nhận năm 1997. Xoài Cát Chu được trồng nhiều ở Đồng Tháp, Tiền Giang, Vĩnh Long, Cần Thơ và các tỉnh miền Đông Nam bộ. Xoài Cát Chu nhỏ hơn Xoài Cát Hòa Lộc, trọng lượng trung bình khoảng 350gr/trái, cơm dày, hột nhỏ, không xơ và hương vị rất thơm ngon. Hiện nay, khoảng 80% Xoài Cát Chu của các nhà vườn Cao Lãnh đã đến được các thị trường quốc tế như Nhật Bản, Hàn Quốc...
Phân biệt Xoài Cát Hòa Lộc và Xoài Cát Chu
Xoài Cát Hòa Lộc rất hay bị nhầm lẫn với Xoài Cát Chu. Nhìn bề ngoài, Xoài Cát Hòa Lộc lớn hơn Xoài Cát Chu. Ngoài ra, Xoài Cát Hòa Lộc có núm cuống nhỏ hơn, và có dún cách đuôi trái khoảng 1 cm, còn Xoài Cát Chu lại dún ngay cái đuôi trái. Hương vị của Xoài Cát Hòa Lộc vốn ngọt, thơm và đậm đà hơn. Vì thế, cũng có giá cao hơn. Người dân vẫn hay ví Xoài Cát Hòa Lộc là Hoa hậu thì xoài Cát Chu là Á hậu, ý nói chất lượng hơn hẳn của hai giống xoài này.Xoài Trứng Yên Châu (Sơn La)
 |
| Ngày hội xoài Yên Châu 2017 |
Năm 2017, 3 tấn xoài Tượng da xanh đầu tiên của Sơn La đã lần đầu xuất khẩu qua thị trường Úc. Tuy nhiên, nếu về thăm vùng đất Yên Châu, một huyện nằm về phía Đông Nam của tỉnh Sơn La, cách thị xã Sơn La 64 km, bạn sẽ khám phá thêm một giống xoài bản địa của người dân tộc Thái nơi đây. Đó là giống xoài tròn, được người dân quen gọi là Xoài Trứng Yên Châu. Xoài quả nhỏ dạng hình tròn, hạt dẹt, quả có xơ, khi ăn có vị ngọt đậm, thịt mềm, mùi thơm đặc biệt dai, vỏ xanh vàng và quả có thể giữ được đến một tháng. Đây là giống xoài bản địa duy nhất của các tỉnh phía Bắc được liệt kê trong danh mục của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hiệp Quốc (FAO) về các giống cây cần được gìn giữ và phát triển. Hiện Yên Châu có 3 xã trồng Xoài Trứng là Sặp Vạt, Chiềng Pằn và Viêng Lán, đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý và hệ thống nhận diện thương hiệu xoài Yên Châu.
Tháng 6.2017, Ngày hội xoài Yên Châu lần đầu được Sơn La tổ chức giúp kích cầu du lịch và quảng bá trái xoài Yên Châu. Ngày hội có các hoạt động như: hội thi hái xoài, tham quan trải nghiệm vườn xoài, các trò chơi truyền thống, thể thao dân tộc như: đẩy gậy, kéo co, đi cà kheo hái xoài…
Xoài Thanh Ca (An Giang)
“Tỉnh lúa” xuất khẩu xoài là câu chuyện đã vài năm nay ở An Giang. Mặc dù trái xoài An Giang chưa được xuất khẩu chính ngạch nhưng hương vị của các vườn Xoài Cát Hòa Lộc, Xoài Ba Màu (giống Đài Loan)...đã có tiếng tăm. An Giang đã tiến hành xây dựng vùng xoài Ba Màu VietGAP hướng đến xuất khẩu. Bên cạnh đó, vùng đất An Giang cũng sở hữu nhiều giống xoài bản địa. Trong đó có Xoài Thanh Ca, rất phổ biến ở vùng triền núi ở Tịnh Biên, An Giang. Vì thế, người dân An Giang thường gọi tên là xoài Núi hay xoài Bảy Núi. Trái xoài Thanh Ca vỏ dày, màu xanh lá cây đậm, lúc sống vị chua nhưng khi chín trở nên ngọt thanh. Khác với xoài mọc hoang dã, người nông dân vùng An Giang đã đem giống xoài Núi về trồng hột, chăm sóc và cho ra loại xoài thịt không xơ, hột nhỏ, hương vị chín ngọt đậm đà.
Xoài Tượng (Bình Định)
Đất Bình Định nổi tiếng có xoài Tượng. Trái xoài mập mạp, hương tỏa ra thơm lựng mà ngày xưa chỉ được dùng để tiến Vua. Ngoài ra, còn có loại xoài sẻ trái nhỏ hơn nhưng rất thơm, ngon. Xoài Tượng Bình Định khá lớn, mỗi trái chừng nửa ký, vỏ màu xanh tươi, khi bắt đầu chín, trái ửng vàng.
Xoài Cam Lâm (Khánh Hòa)
 |
| Ảnh minh họa. Nguồn: Internet |
Vùng xoài tập trung ở Cam Lâm - huyện “thủ phủ xoài’ của Khánh Hòa trồng chủ yếu giống Xoài Canh Nông (còn gọi là Xoài Tây). Bạn có thể không quen thuộc với Xoài Cam Lâm hay Xoài Khánh Hòa, nhưng chắc chắn có ấn tượng với một món ăn vặt đặc sản ở chợ Đầm, TP Nha Trang. Đó là bánh Xoài. Lúc xoài chín rộ không bán kịp, người dân đã chế biến thành món bánh có thể dùng được quanh năm và dần dần bánh Xoài trở thành món đặc sản nổi tiếng của Nha Trang, Khánh Hòa. Bánh Xoài hay bánh tráng Xoài được làm từ phần thịt xoài, qua các công đoạn nấu, tạo thành hình dạng bánh tráng mỏng, không giòn mà mềm vừa phải, có thể xé ăn. Bánh có vị chua thanh, ngọt vừa, phảng phất mùi thơm tự nhiên của xoài.