Dọc hai bên con đường chạy vào bản Mé Lếch (xã Cò Nòi, huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La) là những vườn na xanh mướt, sai trĩu quả. Anh Nguyễn Bá Tuyết - một trong những hộ trồng na tiêu biểu tại đây, vừa đưa chúng tôi đi thăm vườn na rộng 1ha của gia đình, vừa vui vẻ cười nói: “Mời mọi người thử na vườn nhà. Na này đảm bảo sạch, không có thuốc đâu, cứ ăn thoải mái”!
 |
Na Mé Lếch vừa ngon vừa sạch
Trong khi kiểm tra những quả na trên cây, gặp được quả chín, anh Tuyết hái luôn cho chúng tôi thưởng thức. Quả nào quả nấy tròn mũm mĩm, mắt mở to đều, cầm nặng tay, bên trong là phần thịt trắng hấp dẫn với vị ngọt thanh, dai mềm chứ không bở.
Cũng như các hộ khác trong bản, trước đây gia đình anh Tuyết chủ yếu trồng ngô, mía, năng suất không cao mà giá cả lại bấp bênh. Được sự khuyến khích của chính quyền địa phương, gia đình anh đã chuyển sang trồng na, chi phí đầu tư thấp nhưng hiệu quả cao đến không ngờ. Năm 2018, vườn nhà anh có 3.500m2 na cho thu hoạch, sản lượng đạt khoảng 8 tấn, thu về được gần 250 triệu đồng. Năm nay, dự kiến 1ha na này sẽ đạt sản lượng khoảng 13 tấn, mang lại cho gia đình anh Tuyết hơn 500 triệu đồng.
Không chỉ giúp người dân nâng cao thu nhập, việc chuyển đổi diện tích trồng cây kém hiệu quả sang trồng cây ăn quả còn là cơ sở vững chắc để xây dựng Nông thôn mới (NTM) ở các bản miền núi. Giữa năm 2018, các hộ trồng na trong bản đã cùng họp lại với nhau để thành lập Hợp tác xã (HTX) Mé Lếch. Giám đốc HTX, anh Nguyễn Hữu Tứ cho biết, HTX có 20 thành viên tham gia với tổng diện tích là 50ha, tất cả đều sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP. Vụ mùa năm 2018, trung bình 1ha na mang lại lợi nhuận từ 500 triệu đồng.
Hiện nay, HTX đang từng bước chuyển sang sản xuất theo hướng hữu cơ nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng na Mé Lếch. Trên 5ha trồng na đang được thử nghiệm sử dụng hoàn toàn các chế phẩm sinh học an toàn. Anh Tứ nói với vẻ đầy tự hào: “Na Mé Lếch vừa ngon vừa sạch, nên rất được ưa chuộng. Giờ nhắc đến Mé Lếch là người ta sẽ nghĩ ngay đến quả na”.
Nhãn Thống Nhất vừa lành vừa to
Rời bản Mé Lếch, chúng tôi qua tiểu khu Thống Nhất, cũng thuộc xã Cò Nòi. Vừa bước xuống xe, ai cũng trầm trồ khi nhìn thấy cả một vườn nhãn cây nào quả cũng to tròn, căng mọng, từng chùm quả vàng ươm chi chít kéo oằn cả nhánh cây xuống chạm gần sát đất.
 |
| Nông dân chăm sóc nhãn. |
Anh Đoàn Thanh Thuận, Giám đốc HTX Bưởi - nhãn an toàn 8X Thống Nhất cho biết, HTX được thành lập vào năm 2017, gồm 12 thành viên với vùng sản xuất khoảng trên 30ha, trong đó có 7ha nhãn, còn lại là bưởi và xoài. HTX ra đời nhằm định hướng liên kết nông dân chuyển đổi từ cây hoa màu sang trồng cây ăn quả theo tiêu chuẩn VietGAP, tiêu chuẩn hữu cơ.
Năm 2018, HTX đã xuất ra thị trường hơn 100 tấn nhãn, 50 tấn xoài, 25 tấn bưởi... HTX đang tăng cường tham gia các hoạt động xúc tiến thương mại, liên kết với các doanh nghiệp để xuất khẩu, đồng thời đẩy mạnh sơ chế tại chỗ để nâng cao giá trị hàng hóa nông sản cho các sản phẩm của HTX.
Theo anh Phan Tiến Quân, thành viên của HTX Thống Nhất, gia đình anh hiện đang trồng 2ha nhãn, 1ha trồng bưởi đỏ Tân Lạc - Hòa Bình và bưởi da xanh. Nhờ sự giúp đỡ của anh em trong HTX mà anh nắm được kỹ thuật trồng, đồng thời thực hành theo tiêu chuẩn VietGAP nên năm nào cây cũng ra quả đều chứ không bị cách năm. Năm vừa rồi 1ha nhãn của gia đình anh cho sản lượng đến 50 tấn, chất lượng quả tốt, mẫu mã đẹp nên bán được giá cao, thu nhập cũng tăng lên gấp nhiều lần.
Làm giàu để xây dựng NTM
Tính đến năm 2018, toàn xã Cò Nòi có 1.110ha cây ăn quả, gồm na, nhãn, xoài, bưởi… Đây chính là kết quả của chủ trương chuyển đổi cơ cấu cây trồng của huyện Mai Sơn.
Trò chuyện với chúng tôi, ông Cầm Văn Thắng - Trưởng Phòng NN&PTNT huyện Mai Sơn kể về những ngày đầu xây dựng NTM tại xã Cò Nòi. Ông cho biết xã Cò Nòi là xã vùng hai của huyện Mai Sơn, gồm 40 bản và tiểu khu với các tộc người Kinh, Thái, Mông, Tày, Mường cùng sinh sống. Ở đây có những bản cách nhau đến cả 10km, cơ sở hạ tầng còn nhiều thiếu thốn, người dân chủ yếu trồng mía, ngô, sắn nên thu nhập thấp.
Trước tình hình thực tế ấy, lãnh đạo huyện xác định phải tiến hành xây dựng NTM ở từng bản trước, tất cả các bản phải đạt tiêu chí NTM thì xã mới đạt xã NTM. Và một trong những tiêu chí cần được ưu tiên trong xây dựng NTM ở Cò Nòi, chính là tiêu chí thu nhập. “Người dân phải nâng cao được thu nhập thì mới thoát nghèo, xã mới đảm bảo được tiêu chí hộ nghèo. Đồng thời, thu nhập của người dân cũng chính là nguồn lực quan trọng đóng góp vào xây dựng NTM. Chuyển đổi cây trồng để phát triển kinh tế cho bà con là giải pháp hiệu quả để xây dựng NTM ở Cò Nòi”. - ông Cầm Văn Thắng chia sẻ.
Huyện xác định việc chuyển đổi cây trồng gắn với xây dựng NTM tại địa phương không thể diễn ra ồ ạt mà cần có lộ trình từng bước. Ví dụ như hộ có 3ha thì mới đầu chỉ chuyển 0,5ha sang trồng cây ăn quả, nếu thấy hiệu quả thì mới tiếp tục chuyển đổi phần diện tích còn lại. Song song đó, chính quyền địa phương hỗ trợ người dân thành lập các HTX, chuyển giao khoa học kỹ thuật, xây dựng thương hiệu nông sản, xúc tiến thương mại, phát triển khâu chế biến... Hiện xã Cò Nòi có 16 HTX đóng vai trò là đầu mối hình thành các chuỗi liên kết trong sản xuất nông nghiệp.
Đến hết năm 2018, kết quả của những nỗ lực và sự đồng thuận từ lãnh đạo đến người dân là xã Cò Nòi chỉ còn 4,8% hộ nghèo, thu nhập bình quân đạt 31 triệu đồng/người/năm, nhiều hộ không chỉ thoát nghèo mà có hộ còn trở thành tỉ phú. Nhờ vậy, người dân có thêm điều kiện tham gia đóng góp vật chất, công sức để thực hiện các tiêu chí xây dựng NTM tại địa phương. Dân tại các bản, tiểu khu trong xã đã hiến đất, đóng góp vật liệu, ngày công lao động để xây dựng 24/45km đường nội bản, tiểu khu và đường liên bản; bê tông hóa 46/51km đường ngõ, xóm. Tất cả các bản, tiểu khu hiện đã có nhà văn hóa sinh hoạt cộng đồng; 99,6% nhà ở dân cư đạt tiêu chuẩn theo quy định...
Anh Nguyễn Bá Tuyết nhớ lại: “Hồi làm đường nội bản Mé Lếch, có hộ hiến cả hàng trăm mét vuông đất. Nhiều hộ vui vẻ đóng góp cả 4 - 5 triệu đồng”. Xem ra, mục tiêu phấn đấu đạt chuẩn NTM vào cuối năm nay đã trong tầm tay của xã Cò Nòi.