Nông dân Tây Ban Nha bỏ ô-liu, nho trồng “vàng xanh”

Người nông dân ở vùng Castilla-La Mancha của Tây Ban Nha gọi hạt dẻ cười là “vàng xanh” vì khả năng cải thiện thu nhập từ loài cây này so với những ruộng lúa mì, ô-liu, nho mà họ trồng từ nhiều năm nay nhưng càng ngày càng mất mùa, mất giá. 

Trước đây, mỗi kg ô-liu người nông dân chỉ kiếm được khoảng 65-85 cent, nho thì được khoảng 65 cent. Trong khi đó, mỗi kg hạt dẻ cười mang lại 6-8 bảng Anh. Chủ trang trại hạt dẻ cười ở vùng Castilla-La Mancha, miền Trung Tây Ban Nha, ông Gustavo Adolfo Gálvez cho biết: "Tôi từng trồng ngũ cốc, ô-liu và nho, nhưng tôi đã bỏ tất cả để trồng hạt dẻ cười. Nó mang lại lợi nhuận cao hơn và dễ trồng, nghĩa là nhiều nông dân có thể sống được".

Nhà sinh thái học Fran Figueroa, thuộc Hiệp hội phục hồi rừng bản địa (Arba) thì cho rằng hạt dẻ cười không có nguồn gốc từ Tây Ban Nha, nhưng đã có mặt ở Tây Ban Nha từ thời La Mã. Với ông Figueroa đây là cây trồng của tương lai vì nó cần ít nước hơn so với cây hạnh nhân.

Ngược về quá khứ một chút, ông José Francisco Couceiro López thuộc Viện nghiên cứu và phát triển nông nghiệp Castilla-La Mancha kể rằng vào năm 1986, chính quyền khu vực đã triển khai dự án nghiên cứu để đa dạng hóa các loại cây trồng, và phát hiện hạt dẻ cười có thể chịu được thời tiết vừa nóng vừa lạnh, vẫn phát triển được ở những vùng đất nông và bạc màu.

Theo ông Couceiro López quá trình nghiên cứu đã kéo dài suốt 10 năm sau đó để xem những giống nào có thể thay thế cho 3-4 loại cây đã có mặt tại đây. Ban đầu chỉ là trên lý thuyết, sau đó cho trồng thử nghiệm và kết quả cho thấy hạt dẻ cười là lựa chọn hàng đầu. Loại cây này dường như được sinh ra để trồng trên vùng Castilla-La Mancha vì cực kỳ phù hợp khí hậu nơi đây.

Nhưng chuyển đổi không thể ở các kỹ sư hay nhóm nghiên cứu mà chính là người nông dân. Vì vậy giai đoạn tiếp theo họ đã tổ chức các khóa học và các ngày hội miễn phí cho nông dân tiếp cận phương thức trồng, canh tác. Ông Couceiro López chi biết khó khăn lớn nhất là phải làm cho người nông dân đủ kiên nhẫn để thấy thành quả, thấy nó đáng để chờ, vì để thu hoạch được hạt dẻ cười lứa đầu tiên phải trồng ít nhất bảy năm Ông nói: “Khó khăn lớn nhất là những người nông dân trồng hạt dẻ cười phải đợi ít nhất bảy năm.

Và những diện tích đầu tiên được triển khai trồng từ gần chục năm trước đã cho hạt. Năm 2021, Tây Ban Nha thu hoạch 2.800 tấn hạt dẻ cười canh tác trên 70.000 ha. Tuy vậy, nước này vẫn là “người mới” trong thị trường hạt này, khi California (Mỹ), Iran và Thổ Nhĩ Kỳ chiếm tổng cộng gần 90% sản lượng toàn cầu.

Hạt dẻ cười có thể chịu được hạn tốt nhưng ở giai đoạn kết hạt thì đòi hỏi nguồn nước lớn để tưới. Hạn hán nghiêm trọng và lệnh hạn chế khai thác nước ngầm ở California vừa qua đã đe dọa sản lượng mùa vụ hạt dẻ cười năm nay của Mỹ. Iran cũng không khá khẩm hơn khi thiếu nước làm giảm 35% sản lượng của năm 2021. Tỉnh Gaziantep của Thổ Nhĩ Kỳ trồng 42 triệu cây hạt dẻ cười bị hạn hán khiến sản lượng rớt hết 42%. Về thời cơ, có thể thấy dù là tân binh nhưng Tây Ban Nha cũng đang có cơ hội lớn để chiếm thị phần nhiều hơn.

Chưa kể, hạt dẻ cười Tây Ban Nha đang được trồng hữu cơ, vì thế có chất lượng cao và đạt lợi nhuận tốt.

Nhiều năm trước, người dân Castilla-La Mancha phải rời đi vì làm nông không thể nuôi sống gia đình họ, nhưng nay với “vàng xanh”, sinh kế của vùng đất đang đổi khác. Ông Gálvez lạc quan cho biết: “nay chỉ với 10-15 ha, dân làng tôi đã có thể kiếm sống tốt”.