Phát triển bơ Tây Nguyên: Cần những doanh nghiệp đủ tâm và đủ tầm

Nhiều tiềm năng phát triển

Việt Nam có hai vùng nông nghiệp lớn có thể trồng tốt cây bơ là Tây Nguyên và Tây Bắc. Tuy nhiên, hiện nay bơ đang phát triển mạnh mẽ ở Tây Nguyên, còn ở Tây Bắc thì chưa nhiều, chủ yếu ở Mộc Châu. Ở Tây Nguyên, việc sản xuất bơ phát triển mạnh trong những năm gần đây do mang lại lợi tức cao, có hộ lợi nhuận lên đến hàng tỷ đồng/ha với các giống bơ như Booth7, 034, vì một ký có giá lên đến 100.000 đồng, một cây có thể thu đến 70 ký.

Giống bơ Booth được trồng ở Tây Nguyên.

Gần đây, tại Tây Nguyên cũng xuất hiện nhiều bơ Hass và bơ Reed, đây là những giống bơ đang phổ biến ở các nước. Tuy khá mới mẻ về kỹ thuật trồng, thu hoạch nhưng nhờ thổ nhưỡng, khí hậu vùng Tây Nguyên rất thích hợp với việc trồng bơ nên các giống bơ mới cũng có nhiều tiềm năng phát triển trong những năm tới. Ông Rob Brokaw, chủ vườn ươm Brokaw ở Mỹ, một chuyên gia về bơ, đã đánh giá là đất Tây Nguyên quá thích hợp với bơ. Nhận định này xuất phát từ thực tế khi ông đi thăm vườn ươm bơ thì thấy cây giống xấu, nhưng khi ra vườn trồng thì lại thấy cây quá tốt. Theo ông, đây là thế mạnh không phải nơi nào cũng có.

Cây giống: 40 đô và 2 đô!

Bơ ngon Việt Nam có vài giống, nhưng nổi bật hiện nay là các giống 034, 4Lư, MB2, TA40…Tuy nhiên, cần lưu ý đến một bất cập trong hoạt động nhân giống hiện nay. Đó là việc chú trọng đáp ứng thị hiếu muốn mua cây giống rẻ của đa số người mua. Với giá rất rẻ, cây giống ở mình thường có chất lượng thấp, khả năng đã nhiễm bệnh rất cao, trong khi cây giống ở các nước tiên tiến thì phải hoàn toàn sạch bệnh. Họ theo một công nghệ khác, và giá bán cũng khác nhiều. Cây của họ có giá từ 35-40 đô la/cây, cây của mình chỉ 1-2 đô la/cây tùy nơi, ở miền Tây chỉ 1 đô la, lên đến Tây Nguyên tầm 2 đô la/cây. Ngoài ra, việc nên trồng xen giống nào với các giống chủ lực như Hass/Booth/034 để thu được năng suất cao nhờ được thụ phấn thích hợp, cũng chưa được chú ý khuyến nghị nên người dân thiếu hiểu biết, khiến hiệu quả thu lại không cao.

Giống bơ nội địa 034 mang lại lợi tức cao.

Một đặc điểm khác của vùng bơ ở Tây Nguyên là vẫn mang tính chất hộ gia đình, không giống như vườn bơ ở các nước như Úc, Mỹ, Nam Phi, nơi mà vườn bơ được trồng thẳng hàng như vườn cao su ở mình. Và họ chỉ thu hoạch trái bơ đã đủ độ chín, còn ở mình thì thu non nhiều, nên người mua có thể gặp trái bơ không bao giờ chín vì bị hái quá non. Đây là một việc rất khác giữa nông dân trồng bơ ở mình và nông dân ở các nước.

Ở các nước, từ cả 100 năm về trước, nông dân đã mang trái đến nhà đóng gói để được rửa, phân loại, đóng nhãn, đóng thùng, đưa vào kho mát để trữ. Khi nào có nơi tiêu thụ thì bơ được mang qua kho ủ chín, rồi mới đưa vào siêu thị. Ở mình cách thức này chưa xuất hiện, mà còn rất thô sơ. Nói chung, việc sản xuất bơ ở mình còn kém xa các nước như Mỹ, Úc, Nam Phi… Điều này do cán bộ kỹ thuật của mình chưa có nhiều kiến thức về cây bơ để hướng dẫn cho nông dân.

Để tiềm năng…không chỉ là tiềm năng

Bơ trồng được ở nhiều nước nên nếu muốn nhắm đến mục tiêu xuất khẩu thì phải “làm ăn” chính quy, hiện đại, hoặc làm theo hướng sinh học thì mới xuất khẩu được.

PGS.TS Nguyễn Minh Châu (đứng giữa) cùng nông dân và chuyên gia Úc tại một vườn bơ tại Đắk Nông.

Hiện tại, Việt Nam chưa xuất khẩu bơ dù nhu cầu tiêu dùng rất lớn, nhất là với giống bơ Hass. Chúng ta chỉ mới bắt đầu trồng bơ Hass với diện tích khá mấy năm nay, trước đó, chỉ trồng bơ Booth và các giống bơ nội địa. Một khi có nhiều Hass, Reed, Booth và các giống bơ nội địa ngon như 034, thì mới tìm được cơ hội xuất khẩu sang Campuchia, Lào, Thái Lan, Malaysia là những nước gần mình, vì họ chưa trồng nhiều như nước mình. Nhưng để làm việc đó, cần phải nâng cấp công nghệ sản xuất bơ lên, không thể để tình trạng thu hoạch mà trái chưa chín như hiện nay, và trái bán ở siêu thị mà không qua khâu ủ chín như ở các nước tiên tiến.

Song song với đó, phải có doanh nghiệp lớn, đủ tâm và tầm để khai thác được tiềm năng của cây bơ ở Tây Nguyên hay Tây Bắc. Để làm được điều này, Nhà nước cần tạo điều kiện về đất đai để doanh nghiệp làm diện tích lớn. Hiện nay, vườn điều, vườn cà phê hiệu quả thấp hơn bơ nhiều, Nhà nước nên cho chuyển đổi từ những cây hiệu quả thấp này sang trồng bơ thì mới có diện tích lớn để trồng bơ như ở các nước.

Ngoài ra, cần kêu gọi doanh nghiệp đầu tư những kho đóng gói như ở các nước. Kết hợp với doanh nghiệp là những nhà khoa học có chuyên môn về cây bơ để trồng đúng cách, thu đúng lúc, tồn trữ đúng cách và đưa vào ủ chín khi có người hỏi mua…thì mới khai thác được tiềm năng của cây bơ.

Cần lưu ý rằng: Dù Nhà nước cho chính sách, nhưng nếu không tích cực kêu gọi, tạo điều kiện cho doanh nghiệp làm thì tiềm năng vẫn còn là tiềm năng.