Nâng niu hạt ngọc của trời

Với phương thức thu hoạch lúa truyền thống, những người nông dân dùng đôi bàn tay khéo léo tuốt từng bông lúa, nâng niu những hạt ngọc của trời như tạ ơn cả tạo hóa.

Trước khi xuất hiện lúa nước thì lúa rẫy là nguồn sinh kế quan trọng nhất của người Hrê. Hiện nay, ở các bản làng vùng cao, đất dốc hoặc không có đất sản xuất, đồng bào vẫn chọn phương thức canh tác truyền thống này.

Tôn kính thần Lúa linh thiêng, người Hrê đề ra nhiều nguyên tắc trong canh tác lúa rẫy và tuân thủ rất nghiêm ngặt. Hiện những rẫy lúa của đồng bào Hrê ở vùng núi thuộc xã Ba Nam (huyện Ba Tơ, tỉnh Quảng Ngãi) vẫn được trồng theo cách nguyên sơ nhất.

Khác với lúa nước, lúa rẫy có thời gian sinh trưởng và phát triển lâu hơn, từ khi trỉa hạt đến lúc thu hoạch khoảng 5 - 6 tháng. Vào đầu mùa mưa hằng năm, người Hrê lại lên đồi phát dọn cây cỏ. Những chiếc gậy được vót nhọn là dụng cụ dùng để chọc lỗ trỉa giống. Lúa rẫy phát triển hầu như dựa vào các điều kiện tự nhiên, bà con không hề sử dụng thuốc hóa học trong quá trình chăm sóc.

Sau nhiều tháng, khi những hạt lúa trên những quả đồi đã to tròn, chắc nịch, vàng ươm cũng là lúc người làng bắt đầu vào vụ thu hoạch. Bà con người Hrê phải tuốt lúa về giã ra cúng các vị thần linh trước rồi mới được thu hoạch. Anh Phạm Văn Sung (xã Ba Nam) cho biết, cây lúa rẫy ngoài việc mang lại lương thực duy trì cuộc sống cho người Hrê thì còn mang ý nghĩa tín ngưỡng, bản sắc văn hóa riêng.

Đến mùa thu hoạch, từ tờ mờ sáng, anh Sung đã cùng bà con mang theo gùi và bao đựng để lên rẫy tuốt lúa. Trên những triền đồi ửng nắng, từng nhóm người thoăn thoắt tuốt những bông lúa vàng óng ả bằng đôi tay gân guốc của mình.

Dẫu hiệu quả kinh tế không cao, nhưng với đồng bào Hrê thì hạt lúa rẫy có giá trị tinh thần rất lớn đối với họ. Ai ai cũng mong chờ mùa tuốt lúa, như một ngày hội nhỏ của bản làng.

Từng tiếng gọi nhau í ới, từng tiếng cười đùa giòn giã vang lên khắp triền đồi, thi thoảng có những khúc hát bằng tiếng Hrê vang lên theo gió bay đi khắp các triền thung lũng, như báo hiệu mùa thu hoạch no ấm bắt đầu.