Campuchia, quốc giáo là đạo Phật (95% dân số). Tại quốc gia này, chùa gắn liền trường học và cộng đồng, nơi sinh hoạt văn hóa, lễ hội, tín ngưỡng của phum (làng). Hoàn thành tu tập tự nguyện, bất thành văn; là nghi thức trưởng thành của nam thanh niên, trước khi lập gia đình và tuổi nào tu cũng được, bất kể hoàn cảnh. Cúng dường, mang bánh trái lên chùa dịp tết lễ mời mọi người, bố thí, dâng thức ăn cho tăng ni khất thực là thiện nghiệp, tích đức.
Campuchia có hàng trăm chùa cổ trên 500 tuổi. Rất ít chùa mới. Các chùa mới được cân nhắc, tính toán kỹ lưỡng; nhằm tạo nên sự khác biệt đặc thù.
Putkiri là ngôi chùa mới tiêu biểu ở Trapaing Kro Nhoung (Takeo), khởi dựng năm 2016, trên ngọn đồi cao khoảng 50m bởi 4 nhà sư, do sư Serey Keo Kakda hướng dẫn. Đỉnh đồi là tượng Phật ngồi cao 10m, đối mặt hướng đông với 4 lối lên xuống theo trục đông, tây, nam, bắc; chính diện hướng nam.
Có 199 bậc thang với 500 tượng Phật ôm trì bình bát khất thực, mỗi tượng cao 1,6m, xếp thành 2 hàng dọc 2 bên mỗi lối lên xuống. Tổng cộng 2.000 tượng. Chung quanh đồi, là những "vườn Phật" bạt ngàn, với hàng chục ngàn tượng Phật ngồi thiền định dưới những tán cây. Dự kiến có 84.000 tượng, mỗi tượng cao 0,6m. Ý tưởng này được lấy trong kinh Phật với nội dung nói về 84.000 pháp môn tu tập.
Các tượng Phật đều được làm thủ công, sơn màu vàng; không tượng nào giống tượng nào, đặc biệt là khuôn mặt sống động và đôi mắt biết nói. Dưới chân và đế một số tượng Phật, có các bảng nhỏ, ghi công đức người cúng dường tùy tâm. Quanh chân đồi là các tượng Phật tích và một số công trình phụ trợ đang thi công. Nhìn từ xa, Putkiri như đồi Phật vàng rực dưới nắng hè. Đẹp nhất là lúc binh minh, nắng hoàng cung gọi ngày mới và hoàng hôn, chiều tím nhạt dần buông rèm đêm. Những đêm rằm, cứ ngỡ lạc vào thực hư cõi Phật.
Putkiri là chùa mà không hẳn là chùa với 3 không: không có mái, không có cổng, không có cửa. Phật lúc nào cũng mở lòng đón thập phương đạo hữu. Cũng không cần thắp nhang bởi lòng thành tại tâm. Cạnh tượng Phật ngồi trên đỉnh, có không gian nhỏ với tượng Phật nhập Niết Bàn.
Ngay chân đồi, 2 hàng tượng Phật ôm trì bình thành tâm đứng đợi. Khách thập phương thành kính bỏ giày dép. Nền các bậc lên đỉnh đồi có sơn chống nhiệt nhưng gặp ngày nóng, đi chân không có thể rộp. Phải mang vớ. Ngay chỗ để giày dép có các dịch vụ đổi tiền lẻ; bán nón, dù, áo mưa tùy mùa. Giá vớ 15.000 đồng Việt Nam một đôi, mua 1 tặng 1.
Chùa cách Phnom Penh 99km, đi quốc lộ 3 (đường đang sửa) hoặc quốc lộ 4 (xa hơn khoảng 20km), kết hợp tour đi cao nguyên Bokor và biển Sihanouk. Đoạn cuối đường hẹp, xe 45 chỗ vào tận bãi, chưa có bảng chỉ đường. Nếu đi lần đầu hoặc quên đường phải kết hợp Google Maps lẫn google “mồm”, cho chắc ăn.
Quanh chân đồi có vài nhà hàng dã chiến. Quán bình dân nhưng vệ sinh sạch sẽ. Ngon nhất là món gà đi bộ nướng than ăn với cơm cháy nóng, ngon điếc mũi. Cá nướng than cũng bá cháy. Quán nghèo nhưng vẫn có ly nước sôi trụng đũa muỗng, nước chấm riêng từng người; muỗng nĩa riêng sớt thức ăn chung ra từng phần. Các món ăn được bọc túi ni lông…
Ấn tượng nhất là các cột quán đều có ổ cắm điện với giá để điện thoại không đụng hàng. Đó là mấy chai pet nhựa được tận dụng, sáng tạo kiểu Khmer. Người Khmer dựng chùa không phải để kinh doanh hay làm du lịch. Khách du lịch tự tìm đến, kéo theo các dịch vụ thành du lịch tâm linh. Họ làm bằng cả thiện tâm, hiếu khách và rất Phật.
Putkiri bắt đầu thu hút khách du lịch nước ngoài. Nhiều nhất là người Việt. Chùa không thu phí, kể cả bãi giữ xe. Chưa có dịch vụ lưu trú qua đêm nhưng có thể camping. Thường khách đi về trong ngày. Cuối tuần, khách vãn cảnh chùa đông nhưng không xô bồ, bát nháo.