Niềm vui mới nhất của giới làm phim tài liệu là việc đạo diễn trẻ Hà Lệ Diễm chiến thắng giải "Đạo diễn xuất sắc nhất" hạng mục "Tranh giải quốc tế" (International Competition) với tác phẩm "Những đứa trẻ trong sương" (Children of the Mist) tại Liên hoan Phim (LHP) tài liệu quốc tế Amsterdam 2021.
Càng đi càng xa
Với chiến thắng giải "Đạo diễn xuất sắc nhất", Hà Lệ Diễm nhận được phần thưởng trị giá 5.000 euro. Thông qua nhân vật chính của phim là Di, một cô bé 12 tuổi người H’Mông sống tại thị xã Sa Pa thuộc tỉnh Lào Cai, "Những đứa trẻ trong sương" phản ánh sự va chạm, xung đột giữa những giá trị văn hóa truyền thống với hiện đại, những thách thức mà các bé gái người dân tộc thiểu số phải đối mặt khi dần trưởng thành.
Di muốn tiếp tục đi học nhưng tục "bắt vợ" nơi đó cản trở ước mơ của cô. Bộ phim phản ánh những hậu quả đáng tiếc của hủ tục này, bao gồm cả nguy cơ kẻ xấu lợi dụng để bắt cóc, buôn người. Ngoài giải thưởng cho cá nhân Hà Lệ Diễm, "Những đứa trẻ trong sương" còn được giải đặc biệt của ban giám khảo dành cho hạng mục phim đầu tay.
"Những nhà làm phim tài liệu đôi khi thiết lập các mối quan hệ mật thiết với nhân vật gây nên trở ngại cho vai trò đạo diễn của họ. Nhưng nhà làm phim đầu tay này đã tạo được sự cân bằng, tách tình cảm của mình ra khỏi câu chuyện xúc động của cô gái H’Mông bị kẹt ở độ tuổi trẻ thơ và trưởng thành, giữa truyền thống và hiện đại, ở vùng quê Việt Nam xa xôi. Vì cách xử lý nhạy cảm, hợp lẽ, minh bạch của mình, Hà Lệ Diễm đã nhận được giải thưởng "Đạo diễn xuất sắc nhất" - Ban Tổ chức LHP tài liệu quốc tế Amsterdam 2021 nhận xét về Hà Lệ Diễm.
Hà Lệ Diễm chia sẻ trên chuyên trang Variety về tác phẩm của mình: "Khi còn nhỏ, tôi từng chơi với 3 cô gái. Một trong số họ kết hôn từ sớm làm tôi cảm thấy buồn cho số phận bạn mình. Khi nhìn thấy Di chơi cùng bạn bè trên núi khiến tôi nhớ lại tuổi thơ chính mình. Tôi muốn làm một bộ phim về quãng thời gian tươi đẹp mà có thể đột ngột biến mất này. Di từng hỏi tôi: "Bộ phim của cô có đưa tôi trở lại tuổi thơ không?" Đó không phải điều mà một cô gái tuổi Di thường nghĩ đến. Tôi thấy cô ấy đã có thể cảm nhận rằng tuổi thơ đang dần trôi".
Một tin vui khác với phim tài liệu Việt là tác phẩm "Mùa xuân vĩnh cửu" (The Eternal Springtime) của đạo diễn Việt Vũ đủ điều kiện được lựa chọn đề cử tại Oscar 2022 hạng mục "Phim tài liệu ngắn xuất sắc" sau khi thắng giải "Phim tài liệu ngắn hay nhất" (Grand Prix Documentary Short) tại LHP Quốc tế Cork lần thứ 66. Thông tin được hãng Mailukifilms, đơn vị phát hành của "Mùa xuân vĩnh cửu", công bố trên website chính thức.
Theo quy định, những phim chiến thắng ở các hạng mục: Grand Prix Irish Short (Phim ngắn Ireland hay nhất), Grand Prix International Short (Phim ngắn quốc tế hay nhất) và Grand Prix Documentary Short (Phim tài liệu ngắn hay nhất) tại LHP Quốc tế Cork đều vượt vòng sơ loại tại giải Oscar 2022 ở các hạng mục: Phim hoạt hình ngắn, Phim hành động ngắn và Phim tài liệu ngắn.
Từ danh sách này, ban giám khảo sẽ một lần nữa chọn ra danh sách đề cử rút gọn. "Mùa xuân vĩnh cửu" mới đây mang về cho Việt Vũ giải "Đạo diễn xuất sắc nhất" tại LHP ngắn quốc tế Baku, Azerbaijan. Trước đó, phim này cũng tham gia nhiều LHP quốc tế cũng như các sự kiện điện ảnh quan trọng tại Ukraine, Trung Quốc và Azerbaijan.
Nhiệt huyết, đam mê
Phim tài liệu là một thể loại đòi hỏi sự đam mê, nhiệt huyết từ nhà làm phim. Nếu không có yếu tố này, rất khó để một nhà làm phim độc lập kiên trì với thể loại tài liệu tốn nhiều thời gian, chi phí, công sức để hoàn thiện tác phẩm. Trở về từ LHP tài liệu quốc tế Amsterdam 2021, nhà làm phim Hà Lệ Diễm đang mong đợi "Những đứa trẻ trong sương" được ra rạp phục vụ khán giả yêu thích phim tài liệu.
"Nhà làm phim tài liệu ngày nay có thể tiếp cận với nhiều nguồn quỹ khác nhau. Nếu có thêm hiểu biết về ngoại ngữ như tiếng Anh, tiếng Pháp, họ lại càng dễ tiếp cận nguồn đầu tư cho các dự án của mình cũng như nhiều cơ hội trong hành trình đưa tác phẩm đến các LHP tranh tài cùng những nhà làm phim khác. Phim tốt sẽ được sự chú ý, một câu chuyện khai phá nét văn hóa đặc sắc dễ chạm trái tim người xem" - Hà Lệ Diễm cho biết.
Nhà làm phim này nói thêm cô yêu thích làm phim tài liệu vì muốn lắng nghe câu chuyện của người khác và chắc chắn là sẽ tiếp tục các dự án khác trong tương lai. Cũng với sự yêu thích những câu chuyện chân thật, không có sự dàn dựng, nhà làm phim Lan Nguyên bỏ ra 5 năm cùng ê-kíp (cố định là 3 người) theo chân nhạc sĩ Trần Tiến để thực hiện tác phẩm "Màu cỏ úa". Lan Nguyên cho biết ý tưởng làm phim đến với cô là một cái duyên và chính cái duyên này đã giúp cô cùng ê-kíp vượt qua hết những khó khăn để hoàn thành phim.
Một trong những khó khăn của phim tài liệu Việt hiện tại vẫn là tìm rạp phát hành thương mại để phục vụ khán giả đại chúng. Nhưng việc này luôn không dễ dàng vì phim tài liệu khó cạnh tranh suất chiếu với phim thương mại tại rạp và thường được chiếu ở các cụm rạp nhỏ, chiếu hạn chế với những suất riêng.
Rõ ràng, phim tài liệu Việt cần nhiều bệ đỡ để phát triển toàn diện, nhất là trong thời điểm phim ngày càng phát triển, càng đi càng xa trong hành trình chinh phục các giải thưởng quốc tế.