Một báo cáo môi trường vừa được Cơ quan Điều tra Môi trường có trụ sở tại Vương quốc Anh (EIA) công bố tin sốc trên, đồng thời kêu gọi một hiệp ước chống rác nhựa đa phương nhằm ngăn chặn làn sóng ô nhiễm toàn cầu.
“Đến năm 2050, tổng khối lượng rác nhựa sẽ vượt xa trọng lượng của tất cả các loài cá tôm ở mọi đại dương trong những thập kỷ tới”, EIA cho biết.
Theo EIA, "thói nghiện tiêu dùng nhựa nilon" của loài người cùng với việc thất bại trong ngăn chặn loại vật liệu khó phân hủy này đã và đang làm ô nhiễm chuỗi thức ăn, trực tiếp hủy hoại sức khỏe con người, làm mất đa dạng sinh học, làm trầm trọng thêm biến đổi khí hậu và có nguy cơ "tạo ra những thay đổi môi trường có hại trên quy mô lớn”.
Tom Gammage, nhà vận động đại dương của EIA nói rằng nếu "làn sóng ô nhiễm thủy triều tiếp tục không được kiểm soát", chỉ tính riêng lượng rác nhựa thải ra các đại dương sẽ tăng gấp ba lần vào năm 2040, do hoạt động sản xuất và tiêu dùng nhựa nilon ngày càng tăng. “Đó chính là một chiếc đồng hồ tích tắc chết chóc đang đếm ngược nhanh chóng”, ông Gammage nói.
Trong nhiều năm qua, Chương trình Môi trường của Liên Hợp quốc đã xác định biến đổi khí hậu, mất đa dạng sinh học và ô nhiễm là ba cuộc khủng hoảng môi trường chính. Tuy nhiên EIA lưu ý rằng, đến nay các quốc gia thành viên Liên Hợp quốc đã không có cam kết giải quyết cuộc khủng hoảng ô nhiễm rác nhựa, cho dù đã có những thỏa thuận dành riêng để chống biến đổi khí hậu và mất đa dạng sinh học.
Tại Hội nghị COP26 vào tháng 10 năm ngoái ở Glasgow, nơi hoàn tất Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu, các đại biểu cũng đã đề cập đến vấn nạn ô nhiễm rác nhựa và dự kiến vấn đề này sẽ tiếp tục được nêu ra tại sự kiện môi trường sắp tới ở Nairobi (Kenya) vào tháng Hai để chuẩn bị cho các cuộc đàm phán về một hiệp ước toàn diện và ràng buộc về rác nhựa.
Ông Gammage cho biết: “Những tác động tiêu cực do tình trạng sản xuất bừa bãi nhựa nguyên sinh và vòng đời của chúng là không thể đảo ngược – đây chính là mối đe dọa đối với nền văn minh nhân loại trong việc duy trì một môi trường sống lành mạnh”.
Cơ quan Điều hướng nhựa toàn cầu của Quỹ Bảo tồn thiên nhiên Thế giới (WWF) cho biết, đã có hơn 150 quốc gia bày tỏ sự quan tâm đến việc ký kết một hiệp ước toàn cầu nhằm giải quyết vấn nạn ô nhiễm rác nhựa đại dương.
Trên thực tế, các quốc gia giàu có là những “thủ phạm” lớn nhất khi đề cập đến việc tiêu thụ nhựa. Theo tổ chức Planet Tracker, vào năm 2020 lượng tiêu thụ nhựa công nghiệp trên đầu người của các nước đang phát triển ước tính là 36 kg so với 90 kg ở các nước phát triển.
Mỗi năm, thế giới chứng kiến 13 triệu tấn rác nhựa đổ ra biển. Theo dự báo, khối lượng rác nhựa phủ khắp đại dương sẽ tăng lên gấp đôi sau 10 năm, gấp ba sau 20 năm, và nhiều hơn khối lượng cá biển toàn cầu trong 30 năm nữa.
Một trong những đặc điểm khiến nhựa trở thành ám ảnh của biển cả, đó là tính khó phân hủy. Ở những vùng nước sâu với áp suất lớn, vật liệu nhựa vẫn tồn tại và ước tính chúng sẽ mất từ 400 đến 1.000 năm để phân hủy.
Trong hàng chục năm qua, trên bề mặt các đại dương, rác thải nhựa tạo thành những “hòn đảo rác nhựa gây ô nhiễm lớn”. Cụ thể tại khu vực Great Pacific Garbage Patch ở Thái Bình Dương giáp ranh giữa California và Hawaii, vẫn đang tồn tại một đảo rác nhựa có diện tích khoảng 1,6 triệu cây số vuông, diện tích lớn gấp đôi bang Texas (Mỹ), hoặc gấp ba lần nước Pháp.
Theo các nghiên cứu, rác nhựa không chỉ hủy hoại môi trường tự nhiên mà nó còn gián tiếp tiêu diệt hàng nghìn loài động thực vật biển và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe nhân loại. Vòng đời của vật liệu nhựa nilon, từ chu trình sản xuất, đến khâu sử dụng và vứt thải đều sản sinh ra các loại khí thải hóa học có thể gây rối loạn hormone và các bệnh ung thư đối với con người.
Ước tính, hàng năm có khoảng một triệu con chim biển và 100.000 con rùa biển cùng vô số các loài động vật có vú đã chết oan sau khi ăn phải rác nhựa trên biển, hoặc bị dính mắc trong các mớ bòng bong rác thải nhựa lênh đênh trên các đại dương. Vào năm 2019, một con cá voi chết trôi dạt vào hòn đảo Mindanao ở Philippines, khi mổ bụng con cá các nhà sinh vật học đã tìm thấy 40 kg rác thải nhựa vẫn còn nguyên chữ và hình sản phẩm của siêu thị.
Ngoài ra rác nhựa cũng đang làm tê liệt các rạn san hô, hành lang bảo vệ trên 150.000 km bờ biển ở hàng trăm quốc gia và vùng lãnh thổ, đồng thời là tấm lá chắn an toàn cho các cộng đồng ven biển tránh khỏi các loại hình thiên tai.