1.
Sử quân tử còn có nhiều tên gọi khác, như cây trang dây, cây dây giun, cây quả giun, cây quả nấc… Loài hoa này có nguồn gốc châu Á và châu Phi nhiệt đới, được người ta trồng nhiều ở hàng rào, cổng nhà hoặc giàn leo ở công viên.
Là cây leo thân hóa gỗ khỏe mạnh, sử quân tử phát triển nhanh, chịu khắc nghiệt rất tốt, đặc biệt là dễ trồng và dễ chăm sóc. Từ những cành xanh non mềm mại, chúng phân thành nhiều nhánh và cứ thế lớn lên rồi ngả dần sang màu nâu. Lá sử quân tử mọc đối, có màu xanh đậm và bóng, hình trái xoan, nhọn hai đầu. Khi sờ vào cảm giác thô ráp.
Hoa sử quân tử mọc ra từ nách lá, có hình ống, chia thành 5 thùy đều nhau. Ban đầu nụ hoa màu trắng, hoa bắt đầu nở có màu hồng xinh xinh, khi đủ nắng sẽ chuyển sang màu đỏ. Trong quá trình đổi màu, cánh hoa dần dần cuộn tròn lại theo chiều ngang thành hình ống, các cánh hoa xòe ra hình ngôi sao.
Từ một chùm hoa mới nở, dần ba, bốn… rồi hàng trăm chùm hoa thi nhau khoe sắc khiến cho cả giàn sử quân tử trước ngõ như hàng ngàn ngôi sao ganh đua lung linh, lấp lánh. Từ trong kẽ lá, từng chùm hoa cứ thế nối tiếp nhau trổ ra như một chu kỳ suốt hè sang thu. Khi đông tới, sử quân tử mới lụi đi, ủ mình sang xuân để bắt đầu một chu kỳ sinh trưởng, phát triển mới.
Ngắm từng chùm hoa sử quân tử rủ xuống dịu dàng, ba tôi tinh tế ví von chúng như những chiếc cúc áo khóm của các cô gái Mường. Ba bảo, loài hoa này có sức sống thật mãnh liệt, dẫu đất nghèo nàn, dẫu thời tiết khắc nghiệt đến đâu thì cây vẫn xanh tốt và cho hoa thật đẹp.
2.
Mỗi lần hướng ánh mắt lên giàn sử quân tử, câu chuyện tình yêu của ba với mẹ lại dội về trong trí nhớ ba dào dạt. Ngày ấy, mẹ từng là cô gái xinh đẹp nhất nhì bản Mường đang theo đuổi học ngành sư phạm. Ba dưới xuôi lên công tác, gặp và yêu mẹ lúc nào không biết. Mãi sau này, khi đã quen thân, ba mới được mẹ kể cho nghe câu chuyện tình yêu của đôi trai gái Mường gắn với tên của loài hoa sử quân tử ba thích.
Đó là câu chuyện về một loài hoa lạ thường nở kín cả núi rừng mỗi mùa hè đến. Người Mường gọi loài hoa ấy với cái tên sử quân tử. Hoa luôn có hai màu đỏ và trắng, tượng trưng cho màu áo của chàng Bông Hương và máu của nàng Ờm. Họ đã trải qua một mối tình đẹp đẽ, nhưng vì nàng Ờm là con quan Lang giàu có nên gia đình nàng đã ngăn cản không cho nàng Ờm đến với Bông Hương. Họ đánh đập nàng tàn nhẫn rồi đuổi ra khỏi nhà. Bông Hương cõng người yêu chạy trốn lên núi Làn Ai…
Dọc đường, chàng Bông Hương cởi áo mình lau vết máu cho nàng Ờm, rồi mắc chiếc áo vào cây chạng bạng. Biết không thể nào thoát khỏi sự truy đuổi của quan binh nhà Lang nên chàng và nàng đã ăn lá ngón tự tử. Cây chạng bạng nâng niu chiếc áo chàng Bông Hương và tự nó biến thành một loài cây có hoa màu trắng lẫn màu đỏ quấn quýt vào nhau. Người Mường quan niệm cây hoa ấy là oan hồn của đôi trai gái hóa thành…
Nghe mẹ kể câu chuyện tình yêu của đôi trai gái ấy, ba xúc động đến thuộc làu. Ba tâm đắc nhất những câu “Dù sông sâu có cạn/ núi đá cao có mòn/ hai ta vẫn cứ nên duyên chồng vợ” trong truyện, bởi đó cũng là tình yêu ba tôi dành cho mẹ.
3.
Ba cưới mẹ, gia đình tôi chuyển về dưới xuôi ở vì điều kiện công việc của ba. Mẹ tôi vẫn vui với trang giáo án mỗi ngày lên lớp, với niềm vui lớn hơn nữa chính là sự chở che của ba và tình yêu thương của chị em tôi. Giàn sử quân tử trước cổng ngõ giờ thành kỷ niệm của cả gia đình.
Mỗi kỳ nghỉ hè, ba mẹ đều sắp xếp thời gian để cả gia đình tôi được về lại bản Mường thăm ngoại. Chị em tôi lại được cùng nhau dạo bước trên con đường đất ngập hoa sử quân tử đưa hương ngào ngạt. Câu chuyện truyền thuyết một thời về đôi trai gái Mường, câu chuyện tình yêu của ba và mẹ lại râm ran qua lời kể của mẹ khiến chị em tôi vô cùng cảm động.
Tổ ấm nhỏ bé luôn được mỗi thành viên gia đình tôi chung tay vun đắp hàng ngày. Mẹ nâng một chùm hoa sử quân tử lên hít hà mùi hương quyến rũ. Trong đáy mắt mẹ và điệu ngắm nghía của ba, tôi nhận thấy cả một trời hạnh phúc.