Và nhất là những mùa hè qua, mỗi lần về quê, khi quay trở vào Nam, trong những thức quà thơm thảo quê nhà, kiểu gì gia đình tôi cũng mang theo những quả sấu thơm giòn. Và thế là tôi không thể làm ngơ trước loài cây thơm thảo này!
Tìm hiểu về cây sấu, tôi mới biết cây còn có tên gọi khác thật đặc biệt là cây long cóc. Cây thuộc loại thân gỗ lớn, ưa ánh nắng, dễ trồng, phát triển nhanh, tán cây đan dày và tỏa rộng. Lá sấu xanh đậm, mọc kiểu như lá nhãn nhưng kích thước nhỏ hơn. Hoa của nó nở thành chùm, từng bông hoa như những chiếc đèn lồng màu xanh vàng bé xíu. Vào hè, sấu bắt đầu đậu quả. Quả tròn như những viên bi lớn màu xanh thẫm, vỏ hơi sần; khi chín, lại chuyển dần sang màu vàng bắt mắt.
Tôi từ trong Nam ra Hà Nội học sau đại học cách đây cũng đã gần chục năm. Hà Nội khi ấy đón tôi bằng ánh mắt Hồ Gươm trong xanh, bằng hương hoa sữa nồng nàn và những con đường phố cổ hun hút dài, đậm màu trầm tích văn hóa… Nhưng còn có một Hà Nội với những công viên, đường phố rợp bóng sấu ngay hàng, mát rượi. Những cây sấu chẳng biết có tự bao giờ mà thân nó vỏ đã sần sùi màu xám đen, bong từng mảng lớn. Những cây sấu cao tới cả hai chục mét, gốc của nó có thể một người ôm không xuể như những chứng nhân của chốn phồn hoa mà hào hùng. Những hàng sấu mùa lại mùa ngát xanh, tỏa hương thơm dịu mát đã làm nên tên tuổi và đã đi vào thơ ca nói về Hà Nội.
Ba năm học ở Hà Nội, tôi còn biết nhiều đến hương sấu, bởi đó là gia vị thân thuộc trong nhiều món ăn của người dân miền Bắc, nhất là đối với người Hà Nội. Nào là sấu nấu canh chua cùng với thịt nạc, cá; hay cá kho sấu, sườn nấu sấu, vịt om sấu... Vậy mà, với bản tính của một chàng trai tỉnh lẻ lớn lên từ rơm rạ và gió Lào cát trắng miền Trung, tôi lại ấn tượng hơn nhiều với những bát nước rau luộc dầm sấu. Chỉ một trái sấu dầm trong bát nước rau muống luộc thôi cũng đủ dậy lên vị chua thanh, thoảng thơm đến dễ chịu.
Hai năm trước, khi cả gia đình về quê vào dịp nghỉ hè, tôi thật bất ngờ trước những cây sấu được trồng ngay ở sân vườn, cổng ngõ của gia đình anh trai mình. Những cây sấu trên mảnh đất miền Trung vẫn có thể xanh tốt, ngay hàng, tỏa bóng mát rượi. Mãi đắm mắt trong từng tán cây, tôi thích thú với những chùm hoa li ti, những quả sấu tròn lúc lỉu như mời gọi. Và rồi, từ hè năm ấy, khi quay vào Nam chuẩn bị cho một năm học mới, những quả sấu thân thương nơi quê nhà lại có dịp theo bước gia đình tôi.
Đến bây giờ vẫn vậy, mỗi lần có quà quê là những trái sấu, vợ và cô con gái lớn của tôi lại thích thú với việc làm sấu để ngâm. Hai mẹ con có khi mất hàng giờ chỉ để ngồi gọt vỏ sấu. Sấu được gọt xong, vợ tôi lại tỉ mẩn dùng dao khía thêm vài đường dọc theo quả. Thế rồi cả rổ sấu đã gọt và khía cạnh được rửa sạch, chần qua nước sôi và để ráo nước. Cuối cùng, những quả sấu được bỏ vào hũ, cứ một lớp sấu lại được phủ một lớp đường cho đến hết. Và rồi chỉ nửa tháng sau, mùi sấu ngâm trong bình đã lên men, quả nào quả nấy màu vàng ươm trông thật bắt mắt. Trước khi làm sấu ngâm, vợ tôi còn chọn ra những quả sấu bánh tẻ, không non cũng không già lắm đem rửa sạch, để ráo nước rồi chia ra, cho vào từng túi nilon bỏ vào ngăn đá tủ lạnh để dùng dần cho những bữa ăn.
Vào thu, cũng là lúc gia đình tôi bắt đầu được thưởng thức vị sấu của quê nhà do chính tay mình làm. Một ly nước sấu ngâm thanh mát vẫn là niềm vui giải khát cho những ngày thu còn vương nắng hè. Một quả sấu ngâm nghe chua giòn, ngọt tan trong miệng là cảm giác thích thú đến khó quên. Và những bát canh có hương vị sấu là những bát canh đưa cơm ngon lành trong mỗi bữa ăn.
Chỉ là những quả sấu thôi mà mang theo cả hương vị quê nhà, cả kỷ niệm của những tháng ngày sách vở. Chỉ vậy thôi đủ để lòng ta thấy yêu thương tha thiết!