Quy trình ngặt nghèo
Ông Trương Bình Nguyên là Tiến sỹ (TS) Nấm học và đang trực tiếp giảng dạy tại Khoa Sinh học của Trường Đại học Đà Lạt (Lâm Đồng). Cùng với việc nghiên cứu, giảng dạy, suốt hơn chục năm qua, TS Trương Bình Nguyên đã thành lập Công ty Cổ phần Nguyên Long (Công ty Nguyên Long) và tổ chức liên kết với hàng chục hộ dân ở huyện Lạc Dương và TP Đà Lạt (Lâm Đồng) sản xuất nấm hương.
Theo TS Nguyên, quy trình sản xuất nấm của Công ty Nguyên Long (địa chỉ tại xã Đạ Sar, huyện Lạc Dương) được thực hiện theo quy trình VietGAP hướng hữu cơ. Những năm gần đây, được sự hỗ trợ của Phòng NN-PTNT huyện Lạc Dương và Trung tâm Khuyến nông tỉnh Lâm Đồng, Công ty đã chuyển qua sản xuất nấm hương hữu cơ theo quy chuẩn.
TS Nguyên chia sẻ, việc sản xuất hữu cơ cần tuân thủ nhiều quy định ngặt nghèo. Cụ thể đối với nấm hương hữu cơ, vấn đề nguyên liệu đầu vào là điều kiện quan trọng bậc nhất. Để có nguồn nguyên liệu đạt tiêu chuẩn hữu cơ, Công ty đã xây dựng khu nhà xưởng sản xuất phôi nấm rộng 0,5ha tại xã Đạ Nhim (huyện Lạc Dương). Theo đó, doanh nghiệp này trực tiếp thu mua gỗ cao su đạt các tiêu chuẩn hữu cơ rồi sử dụng máy nghiền thành mùn để trộn với cám lúa mì làm phôi.
"Cao su được trồng để khai thác mủ nên trong quá trình trồng sẽ khó tránh khỏi việc chủ vườn sử dụng các loại thuốc BVTV. Do vậy, Công ty chỉ mua gỗ từ những vườn ngưng chăm sóc, ngưng khai thác nhiều năm. Đặc biệt, nguồn gỗ này phải trải qua quá trình kiểm tra các hoạt chất để đảm bảo độ an toàn tuyệt đối", TS Trương Bình Nguyên nói.
Hiện nay, mỗi tháng Công ty Nguyên Long sản xuất 50 - 60 nghìn phôi nấm đảm bảo các tiêu chuẩn hữu cơ. Số phôi này được Công ty áp dụng sản xuất tại Công ty trên quy mô gần 2ha và chuyển giao cho các hộ dân liên kết tổ chức sản xuất.
Theo TS Nguyên, thời gian ươm ủ phôi nấm hương kéo dài đến 3 tháng mới cho ra quả thể. Do vậy, nếu không tuân thủ các quy trình trong sản xuất phôi, không đảm bảo được các tiêu chí hữu cơ thì hậu quả sẽ là rất lớn.
Không chỉ nguyên liệu sản xuất phôi nấm đạt tiêu chuẩn hữu cơ, Công ty còn phải xây dựng khu nhà xưởng, khu sản xuất khoa học để tránh những tác động tiêu cực từ bên ngoài. Nguồn nước phục vụ sản xuất, nguồn không khí cũng phải được kiểm tra thường xuyên để đảm bảo độ an toàn.
"Trước đây, Công ty sản xuất nấm hương theo quy trình VietGAP và hướng hữu cơ nên chúng tôi đã quen với cách làm nghiêm ngặt. Năm 2021, chúng tôi được Trung tâm Khuyến nông tỉnh Lâm Đồng hỗ trợ để hoàn thành quy trình chuẩn hữu cơ. Công ty đang phấn đấu để cuối năm 2022 đạt chứng nhận hữu cơ", TS Trương Bình Nguyên - Chủ tịch HĐQT Công ty Nguyên Long chia sẻ.
Ổn định kinh tế với chuỗi sản xuất hữu cơ
Hiện nay, Công ty Nguyên Long đã liên kết với hơn 20 hộ dân tại các xã của huyện Lạc Dương và một số hộ dân tại TP Đà Lạt (Lâm Đồng) sản xuất nấm hương hữu cơ. Đối với chuỗi liên kết, người dân được doanh nghiệp cung cấp phôi nấm đạt chuẩn với mức giá 12.000 đồng/phôi và thực hiện sản xuất theo quy trình kỹ thuật do Công ty đặt ra.
Công ty cũng ký hợp đồng bao tiêu toàn bộ sản phẩm nấm với các hộ dân liên kết theo đơn giá từ 70.000 - 100.000 đồng/kg. Việc này đã giúp nhiều hộ dân, đặc biệt là người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số ổn định sản xuất, cải thiện thu nhập.
Chị Bo Niêng K'Nhiên, dân tộc Cil (ngụ xã Đưng K'Nớ, huyện Lạc Dương, Lâm Đồng) cho biết, đầu năm 2020, gia đình được TS Trương Bình Nguyên hỗ trợ và ký hợp đồng liên kết sản xuất nấm. Đến nay, chị và những người thân trong gia đình đã xây dựng 3 nhà sản xuất nấm hương hữu cơ với quy mô mỗi nhà nấm rộng 50m2.
"Ban đầu, việc sản xuất nấm hương hữu cơ của gia đình gặp nhiều khó khăn do phải thực hiện nhiều quy trình nghiêm ngặt. Vậy nhưng sau 1 năm thực hiện, mọi việc đã trở nên dễ dàng và ổn định", chị Bo Niêng K'Nhiên nói và cho biết thêm, toàn bộ nấm thành phẩm được Công ty Nguyên Long tiêu thụ nên gia đình có thu nhập ổn định. Trung bình, 3 nhà nấm của chị Bo Niêng K'Nhiên cho thu nhập trên 21 triệu đồng/tháng.
Cũng theo chị Bo Niêng K'Nhiên, trước đây, thu nhập của gia đình chị phụ thuộc vào 3ha cà phê. Khi giá cà phê sụt giảm, kinh tế của gia đình chị gặp rất nhiều khó khăn. "Từ khi chuyển qua trồng nấm hương hữu cơ, công việc của các thành viên trong gia đình được duy trì và nguồn thu nhập được cải thiện, tháng nào cũng có tiền", chị Bo Niêng K'Nhiên phấn khởi.
Tại xã Đạ Nhim (huyện Lạc Dương), gia đình chị Nguyễn Thị Nghĩa cũng liên kết với Công ty Nguyên Long xây dựng 4 nhà sản xuất nấm hương hữu cơ với quy mô mỗi nhà nấm rộng 50m2. Chủ cơ sở cho hay, việc sản xuất hữu cơ phải tuân thủ nhiều quy định và vất vả hơn cách sản xuất thông thường. Bù lại, cách sản xuất này tạo sản phẩm an toàn cho người tiêu dùng, đảm bảo sức khỏe cho người sản xuất và bảo vệ môi trường. Với cách sản xuất này, giá sản phẩm cũng được Công ty thu mua cao hơn so với cách làm thông thường.
Chị Nghĩa cho hay, khí hậu vùng Lạc Dương mát mẻ nên việc phát triển nấm hương thuận lợi. Để nấm sinh trưởng và đạt chất lượng, chủ nhà nấm lắp đặt hệ thống tưới phun mưa trên mái nhà và tưới nước ở nền nhà nấm để đảm bảo độ ẩm. Việc tưới nước, duy trì nhiệt độ cũng được linh động và điều chỉnh để phù hợp với điều kiện thời tiết ngoài trời.
"Hiện nay, mỗi bịch phôi nấm cho năng suất 0,3 - 0,4 kg/chu kỳ. Từ 4 nhà nấm, mỗi tháng gia đình có nguồn thu trung bình trên 20 triệu đồng", chị Nguyễn Thị Nghĩa vui mừng.
Theo TS Trương Bình Nguyên, thời gian tới, cùng với việc mở rộng mô hình liên kết sản xuất nấm hương hữu cơ, Công ty sẽ tập trung thực hiện chế biến nấm để đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao giá trị và tiếp tục mở rộng thị trường. Đặc biệt, Công ty sẽ nghiên cứu sản xuất snack nấm hương. Hiện nay, mỗi tháng Công ty Nguyên Long cung cấp ra thị trường trên 15 tấn nấm hương hữu cơ.
Ông Nguyễn Duy Hưng, Phó trưởng Phòng NN-PTNT huyện Lạc Dương cho biết, thời gian qua, Phòng NN-PTNT huyện Lạc Dương đã cùng Trung tâm Khuyến nông Lâm Đồng hỗ trợ Công ty Nguyên Long trong việc xây dựng và phát triển chuỗi sản xuất nấm hương hữu cơ. Qua thời gian triển khai thì mô hình, đã phát huy hiệu quả, đặc biệt tạo nguồn thu nhập cao cho bà con nông dân.
Ông Nguyễn Duy Hưng nói: "Vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm hiện nay rất quan trọng. Do vậy, mô hình sản xuất nấm hương hữu cơ tại Công ty Nguyên Long sẽ là một trong những mô hình điểm để bà con học hỏi, làm theo. Thời gian tới, chúng tôi tiếp tục phối hợp với Công ty Nguyên Long để mở rộng chuỗi liên kết này".
Theo TS Trương Bình Nguyên, phôi nấm hương hữu cơ sau quá trình sản xuất sẽ trở thành nguồn phân bón chất lượng cao cho trồng trọt và tạo nguồn làm đệm lót sinh học trong chăn nuôi. Do vậy, Công ty Nguyên Long đang nghiên cứu quy trình sử dụng phôi nấm sau thu hoạch để áp dụng vào nông nghiệp tuần hoàn của công ty.