Đang vào chính vụ thu hoạch nhưng không khí trên những cánh đồng trồng tỏi ở huyện đảo Lý Sơn (tỉnh Quảng Ngãi) khá trầm lắng, không còn khung cảnh nhộn nhịp, rộn ràng như những năm trước. Bởi, vụ đông xuân năm nay, diện tích tỏi tại đây vừa mất mùa lại bán với giá thấp nên hầu hết các hộ dân đều lâm vào tình cảnh thua lỗ.
Trên ruộng tỏi xác xơ, thưa thớt, hai cha con ông Lê Văn Chính (trú thôn Đông An Hải, huyện Lý Sơn) đang cố gắng thu hoạch những gì còn sót lại mong vớt vát được chút vốn. Vụ này, gia đình ông Chính trồng 2 sào (sào 500m2) tỏi. Những năm trước, với diện tích này, gia đình ông cũng thu được khoảng 800kg tỏi khô, nhưng năm nay chỉ còn được khoảng 1/10.
“Không riêng gì gia đình tôi mà hầu như năm nay ruộng tỏi nhà ai cũng mất mùa. Nguyên nhân chủ yếu là do sâu bệnh phá hoại. Lúc mới phát hiện, chúng tôi dùng đủ các loại thuốc để cứu chữa nhưng cũng không hiệu quả chút nào. Không chỉ sản lượng sụt giảm mà chất lượng củ cũng không đạt, củ nhỏ, bị tách tép hết, giờ bán ra cũng không được mấy đồng. Vụ này, nhà tôi lỗ mất gần 20 triệu”, ông Chính rầu rĩ nói.
Theo người dân địa phương, trong vòng 2 tháng đầu kể từ ngày xuống giống, các ruộng tỏi vẫn phát triển rất tốt. Tuy nhiên khi cây tỏi vào giai đoạn tạo củ thì gặp trời mưa lạnh kéo dài, đã tạo điều kiện cho sâu bệnh phát triển, đặc biệt là dòi ăn lá. Người dân đã tìm đủ mọi cách, tiêu tốn không ít chi phí để phòng trừ nhưng sâu bệnh không ngừng lan rộng. Nhiều ruộng tỏi bị chết rũ hoặc chậm phát triển.
Vụ này, gia đình chị Trần Thị Châu (trú thôn An Vĩnh, huyện Lý Sơn) trồng 7 sào tỏi. Do giá phân bón, thuốc BVTV, giống tăng cao nên với diện tích này, chị đầu tư hết hơn 100 triệu đồng. Giống như các hộ dân khác trong vùng, ruộng tỏi của chị Châu cũng bị dòi ăn lá tấn công nên sản lượng sụt giảm nặng nề, ước tính chỉ còn khoảng 20% so với trước.
“Với sản lượng như vậy mà giá bán cao thì may ra còn gỡ được vốn chứ bây giờ tỏi xấu, thương lái thu mua giá thấp. Trước đây giá tỏi trung bình từ 70.000 đồng mỗi kg, bây giờ chỉ còn 15.000 đồng/kg, nhiều khi họ còn chê. Tiền bạc, công sức bỏ ra thì nhiều mà thu lại không được bao nhiêu. Nhưng như tôi còn có để thu hoạch, nhiều hộ khác thậm chí còn mất trắng vì ruộng tỏi chết sạch. Đầu tư mỗi sào tỏi vụ này hết hơn chục triệu đồng chứ đâu có ít. Đó là chưa tính tiền công nữa. 2 năm nay, người trồng tỏi chúng tôi khốn đốn quá”, chị Châu buồn bã chia sẻ.
Tại huyện đảo Lý Sơn, mỗi năm chỉ sản xuất 1 vụ tỏi. Thời gian xuống giống bắt đầu từ cuối tháng 10 âm lịch, sau hơn 4 tháng sẽ tiến hành thu hoạch. Trong vụ tỏi năm ngoái (2021 – 2022), cây tỏi Lý Sơn mất mùa trầm trọng khi sản lượng chỉ đạt 30% so với các năm. Người dân hi vọng năm nay sẽ có một vụ mùa bội thu để bù lại, nhưng rồi lại tiếp tục trắng tay.
Không khỉ đời sống sẽ khó khăn do mất mùa liên tục 2 năm liền, nông dân Lý Sơn còn nỗi lo thiếu hụt nguồn giống cho vụ mùa sắp tới. Thông thường, qua mỗi vụ sản xuất, những củ tỏi to, chắc, đạt chất lượng khi thu hoạch xong người dân sẽ chọn để làm giống cho vụ sau. Sau hai mùa tỏi liên tiếp mất mùa, tỷ lệ tỏi đạt chất lượng rất thấp khiến nguồn giống ngày càng khan hiếm.
Ông Đặng Tấn Thành, Phó Chủ tịch UBND huyện Lý Sơn cho biết, vụ tỏi năm 2022 – 2023, huyện Lý Sơn sản xuất khoảng 325ha. Do điều kiện thời tiết không thuận lợi, sâu bệnh tấn công nên cây tỏi địa phương bị mất mùa, sản lượng ước chỉ đạt dưới 1.000 tấn, giảm khoảng 60% so với vụ tỏi năm 2021 – 2022.
“Thời gian tới, chúng tôi sẽ tuyên truyền, hướng dẫn người dân để họ có sự thay đổi từ tư duy sản xuất truyền thống sang áp dụng khoa học công nghệ, cải tiến kỹ thuật. Có như vậy thì mới khắc phục được những yếu tố bất lợi tác động đến năng suất, sản lượng của cây tỏi như thiên tai, thời tiết, sâu bệnh hại…”, ông Đặng Tấn Thành nói.