Đầu tháng 6, người tiêu dùng đi siêu thị MM Mega Market An Phú (TP.Thủ Đức, TP.HCM) bất ngờ với gian hàng trái cây "Hương vị miền Bắc" với 3 loại quả: cam sành, đào giòn và lê mắc cọp bên cạnh 2 loại quả đã quá nổi tiếng là mận và vải.
Không nghĩ là hàng Việt Nam
Chị Nguyễn Thị Khương (ngụ quận Bình Thạnh) cho biết trước giờ chị vẫn nghĩ đào và lê là trái cây xứ lạnh, Việt Nam không trồng được. "Thỉnh thoảng lại có thông tin đào Trung Quốc đội lốt đào Sa Pa nên với 2 loại quả này tôi chỉ mua tại các cửa hàng chuyên doanh trái cây, có xuất xứ rõ ràng. Thường hàng nhập khẩu giá cao nên gia đình tôi cũng hiếm khi mua. Nay thấy siêu thị bán đào chỉ gần 57.000 đồng/kg, lê 49.000 đồng/kg xuất xứ rõ ràng nên tôi mạnh dạn mua thử vì giá cũng không cao" - chị Khương cho biết.
Là người chuyên phân phối trái cây vùng miền tại TP.HCM nhưng chị Trần Thị Ngọc Châu, thành viên HTX Nông nghiệp 4.0, cũng nghĩ lê miền Bắc là hàng Trung Quốc cho đến khi tận mắt chứng kiến vùng trồng lê tại Sơn La. "Tình cờ khi đi thăm vùng trồng mận hậu Sơn La, tôi mới biết người ta trồng được cả lê Tai Nung nên tự tin nhập về bán.
Nhà vườn có chứng nhận VietGap (thực hành nông nghiệp tốt tiêu chuẩn Việt Nam), có tem truy xuất nguồn gốc nên tôi cũng không mấy khó khăn khi giải thích với khách. Loại quả này có ưu điểm vỏ dày, bảo quản dễ, có thể vận chuyển bằng đường bộ, chi phí thấp, giá bán cũng không quá cao. Hơn nữa, thời gian này lê Hàn Quốc hết mùa nên lê miền Bắc tiêu thụ khá tốt" - chị Châu nhận xét.
Trao đổi với phóng viên, bà Đinh Thị Mây, Giám đốc HTX Kiên Cường Phiêng Khoài (huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La), cho biết HTX có 38ha trồng mận và lê. "Lê được trồng thí điểm 7 năm qua, mới thu hoạch được 3 năm nay. Năm ngoái, HTX thu hoạch được 30 tấn, năm nay dự kiến tăng lên 80 tấn. HTX cũng vừa được cấp chứng nhận VietGap nên chúng tôi đang xúc tiến đưa hàng vào siêu thị và các chuỗi cửa hàng trái cây ở các thành phố lớn" - bà Mây chia sẻ.
Theo giám đốc HTX Kiên Cường Phiêng Khoài, vùng đất này trước đây trồng lúa, ngô hiệu quả kinh tế thấp nên HTX quyết định chuyển sang trồng trái cây. "Cây lê rất hợp với thổ nhưỡng, phát triển tốt, quả ăn đậm vị so với lê cùng giống trồng ở nhiều vùng khác. Nhiều người còn khen lê này ăn còn ngon hơn cả lê Hàn Quốc hay Trung Quốc. Nhờ vậy, lê bán sỉ tại HTX đang có giá khá cao, 70.000 - 75.000 đồng/kg (loại 1, từ 300g/quả trở lên); 60.000 đồng/kg (loại 2, 4 - 5 quả/kg) và 40.000 đồng/kg (6 - 7/kg quả). Dân trong nghề nhìn có thể phân biệt đâu là lê Sơn La, đâu là hàng nhập khẩu nhưng với người tiêu dùng thì khó hơn. Do đó, chúng tôi in tem nhãn lên từng quả lê để người tiêu dùng nhận biết" - bà Mây nói.
Cạnh tranh hàng ngoại
Những năm gần đây, Việt Nam đàm phán xuất khẩu được nhiều loại trái cây sang các nước, đồng thời phải mở cửa cho nhiều loại trái cây ngoại. Ngoài cherry, nho, táo thì gần đây, cam tươi cũng được nhập từ nhiều nguồn như: Mỹ, Úc, Ai Cập... và được người tiêu dùng ưa chuộng, nhất là dùng ăn tươi và chế biến các món ăn trong khi cam Việt Nam phần lớn được dùng để vắt nước.
Thế nhưng, chị Nguyễn Thị Lê Na, người sáng lập Công ty CP Trang trại nông sản Phủ Quỳ (Nghệ An), đã đưa cam Vinh trồng theo mô hình sinh thái trở thành đặc sản cao cấp với thương hiệu "Cam Vinh Kỳ Yến" và được bán tới 50.000 đồng/quả, không hề kém cam nhập khẩu.
"Chúng tôi kiểm soát được chất lượng và tuyển chọn những quả ngon nhất để bán với giá cao thay vì bán đại trà như trước đây. Cam Vinh nổi tiếng ngon nên nhiều nơi "ăn theo" dù chất lượng không bảo đảm. Do đó, người tiêu dùng thường tìm đến nơi bán hàng chính gốc, nơi có thương hiệu để an tâm. Do tập trung vào chất lượng sản phẩm, trái cây lại phụ thuộc vào thời tiết hằng năm nên dù nhu cầu thị trường lớn nhưng chúng tôi không thể tăng trưởng nhanh" - chị Lê Na lý giải.
Hay như dâu tây, trước đây phân khúc cao cấp thuộc về hàng nhập khẩu thì nay sản phẩm trong nước cũng không kém cạnh khi dâu giống Nhật, canh tác theo hướng hữu cơ của trang trại Max Organic (Lâm Đồng) được bán tại cửa hàng TP.HCM lên đến 1,2 triệu đồng/kg.
Anh Marco Kranz (người Đức), chủ trang trại, cho hay khi đến Lâm Đồng anh rất ngạc nhiên khi dâu tây ở đây không được chăm chút, khi bán thì "đổ đống" nên chất lượng thấp, đi kèm với giá rẻ. Do đó, anh cùng vợ là người Việt Nam quyết tâm trồng giống dâu ngon nhất và chú trọng cả khâu bảo quản sau thu hoạch để người tiêu dùng có thể thưởng thức được quả ngon nhất.
Trăn trở với việc trái cây phân khúc cao cấp chủ yếu là hàng nhập khẩu, ông Nguyễn Văn Thứ, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty CP Thực phẩm G.C (GC Food), đã quyết tâm nâng tầm giá trị 2 loại trái cây đặc trưng của vùng đất nắng và gió Ninh Thuận là táo và nho. "Chúng tôi nâng quy trình canh tác lên GlobalGap (thực hành sản xuất nông nghiệp tốt toàn cầu), chọn giống chất lượng, kích cỡ to hơn, quả ngọt hơn... nhờ thế, sản phẩm đã được vào siêu thị, chuỗi cửa hàng cao cấp.
Giá bán nho và táo Ninh Thuận đại trà trước đây thường chỉ ở mức 30.000 - 40.000 đồng/kg thì nay người tiêu dùng chấp nhận sản phẩm của chúng tôi với giá hơn 150.000 đồng/kg. Trái cây trồng trong nước luôn có ưu điểm tươi hơn hàng nhập, cũng nhờ gần thị trường nên sau thu hoạch không cần dùng chất bảo quản. Tương lai, những sản phẩm này cũng sẽ được đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý để bảo vệ thương hiệu đặc sản địa phương" - ông Thứ bày tỏ.
Theo ông Thứ, cần nhìn thẳng vào thực tế là trái cây nhập khẩu thường có đầy đủ các chứng nhận về quản lý chất lượng trong khi hàng trong nước ít quan tâm đến vấn đề này. Do đó, để chen chân vào phân khúc trái cây cao cấp, các nhà vườn phải nâng tiêu chuẩn, chất lượng để đáp ứng yêu cầu thị trường ngày càng tăng.
Kiểm soát xuất xứ thế nào?
Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động về việc kiểm soát xuất xứ trái cây nội, đại diện Mega Market (MM Việt Nam) cho biết MM Việt Nam có đội ngũ kỹ sư nông nghiệp đi tới vùng nguyên liệu để khảo sát, kiểm tra chất lượng và quy trình trồng trọt trước khi vào mùa thu hoạch.
"Một khi các nông trại đạt những yêu cầu của siêu thị đề ra, chúng tôi mới thu mua. Tại mỗi trung tâm, chúng tôi có bộ phận kiểm tra chất lượng đầu vào của sản phẩm trước khi được trưng lên kệ. Một số loại trái cây chúng tôi sẽ thu mua qua HTX hoặc nhà phân phối với đầy đủ chứng từ về tiêu chuẩn và nguồn gốc của sản phẩm" - đại diện MM Việt Nam thông tin.