Tôi bước ra, trong âm thanh nửa lạ nửa quen “Comeback to Mom’s lullaby” - Về nghe mẹ ru; giữa hàng trăm khuôn mặt trẻ, rạng ngời, họ đã từng hòa theo giai điệu quen thuộc – đã là một minh chứng cho sự tôn vinh tác phẩm có sức ảnh hưởng xã hội rộng lớn trong năm (Youtube top trending và Topped Tiktok trend). Trong số ấy, hôm nay, có nhiều vị khách ngoại quốc.
Thoáng chốc, trước khi nâng chiếc cúp Vàng của MMA IMPACT VIETNAM 2022, tôi cúi đầu, thay cho lòng tri ân đến các thầy Tổ của mình, đến 60 năm các thế hệ khán giả của mình. Sáu mươi năm trước, tôi chạm tay vào giải xuất sắc Thanh Tâm danh giá của nghề. Sáu mươi năm sau, nghề lại trao cho tôi, một lần nữa bảo bọc tôi trong một “độc bản” giao thoa kỳ lạ.
Về nghe mẹ ru là món quà ý nghĩa mà “chủ xị” Hùng Võ và các cộng sự trẻ dành riêng cho tôi. Sau những gì chúng tôi miên man trò chuyện về âm sắc văn hóa Việt với một tình yêu bất tuyệt dành cho nó thì, Về nghe mẹ ru là khúc vĩ thanh cội nguồn. Cho nên, trên nền của một bản trap hiền hòa, trong trẻo ấy, “cạm bẫy” lại chính là âm nhạc ngũ cung vốn đã từng được “phù thủy” Touliver cài đặt trong những trải nghiệm dòng trap đời đầu của Việt Nam. Hứa Kim Tuyền ngờ ngợ như thể nói cho “ai đó” nhưng lại là cho chính bạn, chính tôi:
…Ai đó từ nơi xa nhớ về thăm quê bến đò năm xưa
Lũy tre đầu làng bờ lao xanh xanh thắm giọt mưa
Nơi có mẹ đang trông ngóng ngày mong đêm bây sắp về chưa.
Hỡi ơi ru hời hò xang xê quan liu ú quàn liu…
Ca từ ấy, cái giai điệu ballad êm dịu, nhẹ nhàng xen lẫn trong thanh âm R&B đường phố - sôi động nhưng không quá ồn ào ấy đã là “đường dẫn” ngọt ngào cho cú mix & match với điệu Lý con sáo và 8 nhịp chót của câu 6 bản Vọng cổ. Nó như một sự sắp đặt có sẵn từ đâu đó - mà thực chất là trong bài tân cổ Quê hương tôi đã viết cách đây 15 năm, cho “ai đó” - là thứ tình cảm nguyên sơ trong mỗi một người con Việt đất phương Nam: “Chim xa rừng nhớ nước nhớ non. Người lìa xứ sở còn thương cây nhớ cội. Hoa tím lục bình sông quê mùa nước nổi. Quê hương mãi muôn đời trong trái tim con”.
Cho nên, Về nghe mẹ ru như một tiếng đánh thức và không quá khiêm tốn khi nói rằng, công thức chế tác thành công (như những gì nó gặt hái được) lại hết sức đơn giản, theo kiểu “ngon bổ rẻ”. Đó là cộng âm cộng cảm của cái cốt nền ban sơ, đi từ 24 chữ cái, 2 vùng thanh âm bằng trắc 6 dấu, 5 dây hò xự xang xê cống với nhịp điệu phố phường, nhịp sống ngõ ngách đang vang lên, đập nhả ở những đô thị vốn cất lên từ kênh rạch, bờ bao, ruộng cạn.
Bởi chỉ cần có như thế thì cũng đủ để tạo nên hành trình để lên đến các vị trí chinh phục người nghe, là khơi nguồn để các tiktoker tự cài đặt cho mình những tấm hình ký ức gia đình trên nền nhạc Về nghe mẹ ru. Một bản trap, những câu rap khi đặt cạnh bài lý, một “lòng bản” của câu vọng cổ lại mang về công năng kỳ diệu đến thế, nó khiến những đứa con đi xa, những đứa con ở gần, những đứa con trưởng thành, những đứa trẻ đang lớn… đều cùng chung một niềm thức tỉnh, tự vấn về “nơi có mẹ đang trông ngóng ngày mong đêm bây sắp về chưa”.
Vậy thôi!
Như đời đi hát của tôi, hơn 60 năm đi qua hàng trăm vai diễn, hàng triệu đêm diễn, chỉ vời chừng ấy “3 Nam 6 Bắc 7 bài” nhưng có khi là giữa lòng Paris lộng lẫy, có lúc là cái rạp vừa dựng lên giữa bãi đất trống bên sông. Tất cả đều chung một cội. Nhớ đêm sau khi diễn xuất đầu tiên Đời cô Lựu ở Pháp, vở diễn kết thúc nhưng tiếng vỗ tay không dừng. Bà con không ai chịu về. Có lời đề nghị, chị Bạch Tuyết và các anh chị nói gì cũng được, miễn cho tụi tui nghe được tiếng nói của miền Nam, tiếng nói của đồng bào mình ngay tại đây. Họ khóc. Chúng tôi cũng khóc.
Cũng trong chuyến đi ấy, chẳng may nghệ sĩ Thành Được, Ngọc Giàu và tôi bị bắt cóc. Trong tình huống khó khăn ấy, tôi nói với những người đang bắt giữ mình, quý vị có bắt nghệ sĩ tụi tui đi đâu thì tôi cũng chỉ ca cải lương mà thôi. Hình như họ cũng… ngớ ra thì phải!
Từ truyền thuyết khởi nguyên giữ nước của dân tộc, người mẹ đẻ ra Thánh Gióng mà cũng là ướm phải bàn chân ngoài ruộng cạn thì hậu sinh dựng nước chẳng lẽ không lớn lên từ đồng sâu. Cái danh từ chung thiêng liêng nhất nhất chẳng là sự kết hợp từ hai thực thể tự nhiên Đất - Nước mà từ đó chuyên chở trong nó tình yêu cao cả nhất của mỗi một công dân - tình yêu đất nước. Trong trạng thái “cô đặc” nhất, nó lại là thứ bản tính bản lai của mỗi đời người - tính dân tộc.
Cho nên, với về nghe mẹ ru, từ cái tình nguyên bản, nó đã thành một ca khúc độc bản, cho sự kết hợp giữa âm nhạc truyền thống và âm nhạc hiện đại, giữa ký ức tập thể và cá tính bản thể. Người ta nhận ra nhau, trong nhau, vì nhau là vậy.
Giải vàng cho MMA VIETNAM 2022 là một món quà đẹp. Nhưng hơn thế, tôi lại nghĩ tới dòng chảy văn hóa Việt, cái âm sắc phương Nam lại hiện diện trong xu hướng của thị trường marketing, của lựa chọn nơi người tiêu dùng, của những định vị thị hiếu trên từng phân khúc tiếp thị - kinh tế toàn cầu. Tôi nhìn thấy trong các chiến thắng ở các hạng mục của giải thưởng này, ở cấp độ quốc gia - khu vực như với sữa Ensure Gold là từ khóa “những người con” - caregivers - với “những lời hứa không thể quên” để chăm sóc cha mẹ; thì với “về nghe mẹ ru”, là đường về nhà, là tổ ấm của tình thân, cũng từ đó mà mình đủ sức để bước đi, bước tiếp, thành nhân.
Đêm 20/10 là đêm vinh danh cho Về nghe mẹ ru với chiến thắng ở hạng mục Social Impact Marketing nhưng tôi lại chọn biểu diễn trích đoạn Thái hậu Dương Vân Nga. Từ nơi sàn diễn không ngai vàng ấy, tôi ngước nhìn hai chữ VIETNAM ở trên cao, rồi nhìn xuống từng hàng ghế nơi người trẻ Việt Nam, nơi khách ngoại quốc đang ngồi, tôi chỉ muốn truyền trao đến họ dòng mạch vẫn đang không ngừng chảy: “…Đây là quyền tự chủ là niềm khát khao lạc nghiệp âu ca; là nghiệp cả của Tiên vương mà nghìn xưa vừa rửa thẹn. Để trời Nam rực rỡ ánh minh châu. Để chứng minh hào kiệt giống Tiên rồng. Đời đời bất khuất”. (Hoa Phượng - Lưu Chi Lăng).
Đó là kết tinh của tình dân tộc, văn hóa cội nguồn mà “Về nghe mẹ ru” đã thừa kế và đón nhận.