Việt Nam bao giờ "đi đến nơi có gió"

Bộ phim truyền hình Trung Quốc Đi đến nơi có gió (Meet Yourself) đã kết thúc đầu tháng 2 nhưng tới nay, các “mọt” phim vẫn “rỉ” tai nhau giới thiệu cho người thân xem. Lý do: Không chỉ là một bộ phim chữa lành thần sầu, bộ phim còn có những thước phim tuyệt đẹp về cảnh sắc Vân Nam (Trung Quốc) khiến dân tình đứng ngồi không yên, chỉ muốn vác ba lô lên và đi.

Tân Hoa Xã cho hay, bộ phim đã khiến lượng tìm kiếm địa điểm quay phim, du lịch tại Vân Nam tăng gấp 50 lần. Trung Quốc Tân Văn xã, Nhân dân nhật báo đánh giá sau khi phát sóng, Đi đến nơi có gió đã kích thích nền kinh tế du lịch địa phương ở Vân Nam bùng nổ. Theo Sở Văn hóa và Du lịch tỉnh này, địa phương đã đón hơn 45 triệu lượt khách du lịch trong dịp Tết Nguyên Đán, doanh thu từ du lịch là 38,453 tỷ NDT, lập mức kỉ lục doanh thu mới trong lịch sử ngành du lịch nghỉ dưỡng. Diễn viên Lý Hiện (vai Tạ Chi Dao) còn được Weibo của UNESCO khen ngợi “đã phát huy sức mạnh của di sản văn hóa phi vật thể, làm sống lại nền kinh tế làng Vân Miêu”. 

Bất giác nhớ tới 8 năm trước, Việt Nam cũng có một bộ phim khai thác hình ảnh mang bản sắc địa phương thành công, khiến dân tình “nhấp nhổm” chỉ muốn khoác ba lô đi ngay lập tức, đó là phim Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh (đạo diễn Victor Vũ). Quả thực, bộ phim mang lại một hiệu ứng quá tốt trong việc kích thích du khách đến với Phú Yên – nơi được chọn làm bối cảnh chính. Sau Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh, các đơn vị lữ hành và tỉnh Phú Yên cũng đã có những động thái khá tích cực, tận dụng “cơn sốt” của bộ phim để làm du lịch như mở các tour tham quan, khám phá những địa điểm mà đoàn phim đi qua, tổ chức một số buổi giao lưu với đoàn làm phim, trao tặng bằng khen cho đạo diễn… Tuy nhiên, những hoạt động đó vẫn mang tính chất “ăn xổi”, “ăn theo” bộ phim đang “sốt”, chưa cho thấy một chiến lược dài hơi và có tầm nhìn trong cách làm du lịch văn hóa của địa phương này.

Ta hay nói, Việt Nam giàu bản sắc văn hóa; có nhiều phong cảnh đẹp; dân tộc Việt Nam cần cù, chịu thương chịu khó; ẩm thực Việt Nam phong phú, đa dạng… Nhưng nhìn lại mà xem, ta đã làm được gì trên cái nền tài nguyên đó? Và hình như ở ta, mọi thứ cứ… làng nhàng thì phải? Cứ nhỏ lẻ, cứ manh mún, được chăng hay chớ và thời vụ. Ta thiếu nhiều điều; trong đó thiếu cả một chiến lược marketing để đi đường trường. 

Khi cơn sốt của bộ phim “nguội” đi, khi người ta không còn thảo luận về nó nữa, nếu cứ ngồi mà “há miệng chờ sung”, thì sớm muộn, những số liệu thu được ở trên cũng trở thành những con số “bong bóng”. Như bộ phim Đi đến nơi có gió kể trên, hậu cơn sốt, có thể thấy, họ đã vạch ra một chiến lược để Vân Nam có thể “đi” một cách dài lâu trên con đường du lịch văn hóa. Họ không “từ bỏ” bất cứ phương tiện nào để đạt được mục đích. Trong đó có việc sử dụng các sản phẩm văn hóa đại chúng để làm “hồi sinh” nền công nghiệp không khói này.

Ngày 16/2, Uỷ ban nghệ thuật truyền hình Trung Quốc đã tổ chức một cuộc hội thảo riêng về bộ phim này. Trung tâm sáng tác văn học nghệ thuật Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Vân Nam cũng lấy Đi đến nơi có gió làm điểm khởi đầu cho việc thảo luận chuyên sâu về cách Vân Nam có thể hồi sinh nền kinh tế văn hóa và du lịch bằng các tác phẩm văn học và phim ảnh. 

Bằng cách đúc kết kinh nghiệm thành công của bộ phim, Vân Nam có thể tiếp tục thúc đẩy làm tốt công tác tuyên truyền về văn hóa và kinh tế du lịch của địa phương, khai thác triệt để lợi thế tài nguyên bản địa của Vân Nam, tăng cường xây dựng toàn bộ dây chuyền ngành công nghiệp phim ảnh, cung cấp các mô hình mới tốt, ý tưởng mới và con đường mới cho việc phát triển các công việc về sau này.

Đồng thời thúc đẩy toàn diện bằng cách phổ biến hình ảnh của Vân Nam bằng nhiều hình thức đa phương tiện khác nhau nhằm đào sâu những nét đặc sắc của Vân Nam, từ đó thay đổi những ấn tượng rập khuôn cũng như thói quen tiêu thụ tài nguyên văn hóa truyền thống của người dùng.

Trông người mà ngẫm đến ta, bởi hình như, những năm qua, Việt Nam đang thiếu vắng những sản phẩm văn hóa đại chúng hay, đặc biệt là phim ảnh, mang lại một cú hích lớn, có thể hồi sinh nền kinh tế bằng các tài nguyên văn hóa và du lịch bản địa. Bộ phim Việt đáng kể và có ảnh hưởng nhất có lẽ vẫn là Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh - thì cũng ra đời cách đây 8 năm. Sau đó, cũng có những bộ phim khác lấy bối cảnh ở Ninh Bình, Huế, Đà Lạt… nhưng mức ảnh hưởng không đáng kể. Kịch bản thiếu hấp dẫn, khai thác yếu tố bản địa thiếu chiều sâu, cưỡi ngựa xem hoa… 

Phim ảnh Việt trong những năm qua khai thác cái gì? Một khán giả kêu trời: Sao mà cứ xem là gặp nhà giàu, giới thượng lưu, khoe tiền, khoe của… Trưng trở một cách bóng bẩy, sáo rỗng và xa lạ. Thậm chí đến mức khó tin. Những phim khai thác bối cảnh thôn quê thì càng ngày càng ít đi, còn những phim khai thác những câu chuyện văn hóa… thì vượt tầm với. 

Nhà phê bình Đức Rudiger Tomczak từng nói Thương nhớ đồng quê (đạo diễn Đặng Nhật Minh) là một trong những phim hay nhất mà ông từng xem. Rằng “những nhân vật không thể nào quên và những đồng lúa tràn đầy ánh sáng đã in sâu trong trí nhớ của tôi, đến mức không hiếm khi tôi đã mơ về chúng”. 

Khi dẫn lại câu chuyện này trong một lần trả lời phỏng vấn của tôi, đạo diễn Việt Linh đã nói, phim Việt đương đại phải chăng thiếu những cuộc trở về khiến người ta phải giật mình sâu thẳm như vậy.