Hến là đặc sản của vùng nước ngọt và nước lợ, có vị ngọt mặn, tính hàn, không độc, rất tốt cho sức khỏe. Hến giàu dinh dưỡng, cũng là món ngon giải nhiệt, chứa nhiều canxi, sắt… rất hợp để ăn trong những ngày hè nóng nực. Trong đông y, hến được xem là một vị thuốc quý dùng để chữa nhiều chứng bệnh.
Mẹ tôi từng làm nghề mò hến, và nhờ nghề của mẹ mà chúng tôi mới có được cuộc sống đề huề như hiện tại. Cũng như bao làng quê khác khi chưa bước vào thời công nghiệp hóa hiện đại hóa, ở quê tôi hến sinh sôi nảy nở tự nhiên và nhiều vô kể. Chúng có quanh năm, nhưng nhiều nhất vẫn là từ tháng 3 đến tháng 8 âm lịch. Muốn có bữa cơm với món hến, chỉ cần xắn quần lội xuống mương một lát là có cả mớ hến tươi ngon.
Người dân quê chế biến hến thành rất nhiều món ngon như cơm hến, bún hến, cháo hến… Riêng gia đình tôi, những bữa cơm có món hến cải thiện, mẹ nấu nhiều hơn cả vẫn là canh hến. Hến nấu rau đay, hến nấu khế, hến nấu cà chua… và thanh mát nhất vẫn là canh hến nấu với rau thì là.
Canh hến của mẹ tôi cũng kỳ công lắm. Đầu tiên, mẹ ngâm hến trong nước vo gạo để chúng nhả hết chất bẩn, sau đó rửa lại nhiều lần bằng nước sạch rồi luộc lên với một chút muối. Khi luộc, mẹ đẩy lửa liu riu để hến không bị dính và dễ đãi. Đợi nồi hến sôi, mẹ dùng đũa đảo đều để hến mở hết miệng rồi bắc xuống.
Phần nước luộc hến mẹ sẽ chắt riêng ra một bát lớn để lắng cặn, gạn phần nước trong dành để nấu canh. Phần hến được đổ ra rổ và đãi tách lấy thịt. Mẹ chuẩn bị sẵn khá nhiều rau thì là hái từ vườn nhà, rửa sạch và thái nhỏ.
Công đoạn cuối cùng là nấu canh. Mẹ bắc nồi lên bếp, cho dầu ăn vào để phi hành khô đã chuẩn bị sẵn cho thơm vàng, rồi cho hến vào xào. Khi hến chín tới, căng tròn như hạt đậu thì mẹ tiếp tục cho phần nước luộc hến vào, đẩy lửa cho nồi canh sôi trở lại, thả rau thì là vào, nêm nếm gia vị vừa ăn.
Món canh hến thì là giản dị là thế, nhưng hấp dẫn anh em tôi suốt một thời tuổi thơ lam lũ.
Bữa cơm nhà được dọn ra, không cao lương mỹ vị, chỉ có nồi cơm gạo mới thơm dẻo, bát cà muối vàng giòn, hấp dẫn nhất chính là tô canh hến màu trắng đục quyện rau thì là xanh đậm, mới nhìn thôi đã muốn thưởng thức ngay hương vị ngon ngọt, đậm đà của quê nhà. Thấy anh em tôi hảo món canh hến, những ngày rảnh rỗi, mẹ thường “trổ tài” nấu món này như muốn dành tất cả yêu thương, chắt chiu những điều tốt đẹp nhất có thể cho gia đình.
Mẹ tôi giờ đã ở tuổi thất thập, da mồi tóc sương, công việc mò hến giờ đã trở thành kỷ niệm vui mẹ dành kể cùng con cháu mỗi khi gia đình sum vầy. Dĩ nhiên, mỗi dịp như thế thì bữa cơm đoàn viên nhà tôi chẳng thể thiếu món canh hến thì là…
Mấy chục năm rồi, vậy mà hương vị canh hến thì là mẹ nấu vẫn tròn vị, chẳng những đậm đà, ngọt thanh mà còn đong đầy tình mẹ!