Bên hiên nhà đầy nắng, những người phụ nữ Mông thuộc ba thế hệ của nhà chị Lý Thị Ninh, xã Chế Cu Nha, huyện Mù Cang Chải đang cùng nhau quây quần bên chảo sáp ong, trổ từng đường nét hoa văn lên tấm vải lanh được căng ngay ngắn. Với phụ nữ Mông, vẽ sáp ong đã trở thành một phần trong cuộc sống của họ. Trước khi nghệ thuật vẽ sáp ong được công nhận là di sản, chị Lý Thị Ninh đã được xem là nghệ nhân vẽ sáp ong của Mù Cang Chải bởi những đóng góp của chị cho việc gìn giữ văn hóa dân tộc.
Chị Lý Thị Ninh, Tổ trưởng Hợp tác xã thêu dệt thổ cẩm xã Chế Cu Nha bộc bạch: “Mình làm công việc vẽ này từ năm 10 tuổi. Bản thân mình rất tự hào, vinh dự; các chị em phụ nữ người Mông ai cũng thế, tự hào vì vẽ sáp ong ở Mù Cang Chải là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia”.
Quay trở về khoảng thời gian cách đây hơn 10 năm, khi ấy chị Lý Thị Ninh còn là cô gái Mông mới 19 tuổi, nhờ thông thạo tiếng Kinh, chị Ninh được chọn làm Tổ trưởng Tổ hợp tác thêu dệt thổ cẩm xã Chế Cu Nha. Đến nay, tổ hợp tác xã đã có 45 thành viên, trong đó có 15 thành viên ở các xã lân cận.
Theo chị Ninh, chị em phụ nữ trên này cũng không biết chữ, cũng không biết kiếm tiền ở đâu, khi thành lập tổ hợp tác xã thì các chị cũng có thể tự kiếm tiền từ việc vẽ sáp ong, dù không nhiều nhưng cũng rất vui vì giúp được gia đình.
Không chỉ giúp chị em phụ nữ trong xã kiếm thêm thu nhập từ nghề truyền thống, chị Ninh cũng truyền lại nghề cho con gái mình. Từ những nét họa tiết đơn giản đến những nét vẽ khó hơn đều được cô bé Hờ Thị Khánh tỉ mẩn học hỏi.
Tháng 12/2023, nghệ thuật vẽ sáp ong được trao chứng nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, đó là món quà ý nghĩa dành cho những người đã gìn giữ nét văn hóa độc đáo này. Bên cạnh việc sản xuất, thu mua và tìm đầu ra cho sản phẩm, chị Ninh và các chị em trong hợp tác xã còn tổ chức nhiều buổi hướng dẫn các bạn học sinh vẽ sáp ong, với mong muốn di sản của người Mông tiếp tục được gìn giữ, quảng bá và phát triển.
(Bài do Tạp chí điện tử Nông thôn Việt phối hợp với Truyền hình Báo Tuổi Trẻ thực hiện)