Từ trung tâm huyện Đăk Glei, vượt qua quãng đường hơn 53 km đường đèo dốc, quanh co, chúng tôi đến với xã Ngọc Linh. Từ UBND xã nhìn về phía lưng chừng núi, khung cảnh đầu tiên đập vào tầm mắt chúng tôi, là những thửa ruộng bậc thang trùng điệp, trải dài trên sườn núi.
Khi mùa lúa chín, từ trên cao nhìn xuống những thung lũng ở xã Ngọc Linh, chúng ta sẽ thấy một màu vàng rực, xen vào đó là những ngôi nhà truyền thống của người Xơ Đăng nằm thấp thoáng bên những khu rừng xanh ngắt. Tất cả hòa quyện vào nhau, tạo nên một khung cảnh hùng vĩ, đẹp nên thơ...
Theo giới thiệu của lãnh đạo xã Ngọc Linh, chúng tôi tìm đến nhà ông A Ít, già làng thôn Kung Rang, xã Ngọc Linh, người được xem là hiểu biết rõ nhất về vùng đất Ngọc Linh này.
Dẫn chúng tôi đi thăm những thửa ruộng bậc thang đang chín vàng, già làng A Ít cười nói: Nếu các anh đi khám phá núi Ngọc Linh, mà không tìm hiểu về những giá trị văn hóa độc đáo của đồng bào Xơ Đăng sống dưới chân núi Ngọc Linh, thì thật là uổng phí. Nhất là những thửa ruộng bậc thang này, có từ hàng trăm năm về trước, được truyền từ đời này sang đời khác.
Hầu hết các đám ruộng đều nằm dọc theo triền núi, có độ thấp cao nên diện tích nhỏ, không thể dùng trâu bò hay máy móc để làm được. Sau mỗi mùa gặt, chỉ bằng đôi tay, bà con cứ thế cuốc, làm đất và bắt đầu gieo trồng. Đó chính là cách làm ruộng truyền thống mà cha ông để lại.
Toàn xã Ngọc Linh có hơn 720 hộ, với hơn 2.800 nhân khẩu và xã có hơn 430 ha lúa nước. Đồng bào Xơ Đăng nơi đây, mỗi năm chỉ cấy một vụ lúa và thường không sử dụng bất kỳ một loại phân hóa học hoặc thuốc bảo vệ thực vật nào. Mùa lúa chín vào khoảng giữa tháng 6 đến đầu tháng 7 âm lịch. Người Xơ Đăng gặt lúa, đập lấy hạt ngay tại ruộng, sau đó chuyển vào kho cất.
Bên cạnh những thửa ruộng bậc thang, là những ngôi nhà kho đựng lúa của đồng bào Xơ Đăng, cũng tạo nên điểm nhấn cho cảnh đẹp nơi đây.. Kho được dùng dự trữ lúa sử dụng cho cả năm, vì vậy, kho lúa thường đặt ở vị trí cao và mỗi kho có 4 hoặc 6 trụ, được làm bằng loại gỗ rất chắc, mối mọt khó làm hư hỏng, vách bằng gỗ, mái lợp bằng tranh hoặc tôn.
Ông A U ở thôn Đăk Sun, xã Ngọc Linh chia sẻ: Trước khi đưa lúa về kho, đồng bào Xơ Đăng thường làm lễ cúng kho, sau đó đi thu hoạch và đưa lúa về cất giữ. Vì lúa này sử dụng cho cả năm, nên kho lúa có độ thông thoáng để mùa mưa lúa không bị ẩm mốc. Khi nào sử dụng, thì nhà mình lên gùi lúa về giã; hoặc ra trung tâm xã thì có máy để xay sát ra gạo.
Không chỉ có ruộng bậc thang, hiện đồng bào Xơ Đăng ở xã Ngọc Linh vẫn còn gìn giữ những nét văn hóa truyền thống độc đáo, như lễ hội mừng lúa mới, lễ cúng máng nước và lễ hội cồng chiêng, múa xoang.
Lễ hội được tổ chức không chỉ để duy trì những nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc Xơ Đăng, mà còn là dịp để người dân trong làng giao lưu, thắt chặt thêm tình đoàn kết. Ngoài ra, xã Ngọc Linh còn biết đến là vùng đất có nhiều loài dược liệu quý hiếm, như: sâm Ngọc Linh, hồng đẳng sâm, ngũ vị tử, sơn tra…
Theo ông A Bú, Chủ tịch UBND xã Ngọc Linh, hiện nay, địa phương có rất nhiều tiềm năng để phát triển du lịch, đó là đỉnh núi Ngọc Linh hùng vĩ, bản sắc văn hóa của dân tộc Xơ Đăng, có nhiều loại dược liệu quý hiếm; và đặc biệt là có ruộng bậc thang với khung cảnh thật đẹp mỗi khi mùa lúa chín.
Vì vậy, để phát huy những tiềm năng, lợi thế này, UBND xã đã kiến nghị UBND huyện quan tâm, hỗ trợ và định hướng để xã, có thể phát triển du lịch trong thời gian tới, tạo việc làm và tăng thêm thu nhập cho người dân.