Một báo cáo mới của FAO có tựa đề “Tác động của thiên tai đối với nông nghiệp và an ninh lương thực” đưa ra ước tính đầu tiên về tác động của thiên tai đối với sản xuất nông nghiệp tập trung vào cây trồng và vật nuôi trên toàn cầu. Báo cáo lưu ý rằng con số này có thể cao hơn nếu có sẵn dữ liệu về tổn thất trong các tiểu ngành thủy sản, nuôi trồng thủy sản và lâm nghiệp.
Ở đầu bài báo cáo, Giám đốc FAO, ông QU Dongyu cho biết “Nông nghiệp là một trong những lĩnh vực dễ bị tổn thương và dễ bị tổn thương nhất trong bối cảnh rủi ro thiên tai, do nó phụ thuộc sâu sắc vào tài nguyên thiên nhiên và điều kiện khí hậu. Các thảm họa tái diễn có khả năng đe dọa đến những thành quả đạt được về an ninh lương thực và làm suy yếu tính bền vững của các hệ thống nông sản thực phẩm”.
Báo cáo tiết lộ rằng trong 30 năm qua, thiên tai đã gây ra tổn thất lớn nhất cho các quốc gia có thu nhập trung bình thấp và thấp, lên tới 15% GDP nông nghiệp. Thiên tai cũng tác động đáng kể đến các quốc đảo nhỏ đang phát triển (SIDS), gây thiệt hại 7% GDP nông nghiệp.
Thiệt hại theo nhóm sản phẩm
Báo cáo chỉ ra rằng tổn thất liên quan đến các sản phẩm nông nghiệp chính đang có xu hướng gia tăng. Do đó, tổn thất về ngũ cốc lên tới trung bình 69 triệu tấn/năm trong 30 năm qua – tương ứng với toàn bộ sản lượng ngũ cốc của Pháp vào năm 2021. Tiếp theo là trái cây, rau quả và cây đường, với mức thiệt hại trung bình mỗi năm là 40 triệu tấn/năm. Đối với rau quả, thiệt hại tương ứng với toàn bộ sản lượng rau quả tại Nhật Bản và Việt Nam trong năm 2021. Thịt, sản phẩm sữa và trứng ước tính thiệt hại trung bình 16 triệu tấn/năm, tương ứng với toàn bộ sản lượng thịt, sản phẩm sữa và trứng tại Mexico và Ấn Độ trong năm 2021.
Sự khác biệt theo khu vực
Mức tổn thất có sự khác biệt đáng kể giữa các khu vực, tiểu vùng và nhóm quốc gia. Theo báo cáo, cho đến nay, châu Á chịu phần lớn nhất trong tổng thiệt hại kinh tế. Châu Phi, Châu Âu và Châu Mỹ cũng có mức độ lớn tương tự. Tuy nhiên, tổn thất ở châu Á chỉ chiếm 4% giá trị gia tăng nông nghiệp, trong khi ở châu Phi, con số này tương ứng gần 8%. Sự biến đổi thậm chí còn cao hơn giữa các tiểu vùng. Các nước thu nhập thấp, và đặc biệt là SIDS, chịu tỷ lệ thiệt hại cao nhất về giá trị gia tăng nông nghiệp.
Tác động chồng chất của thiên tai
Từ 1970 đến nay, số lượng thiên tai mỗi năm đã tăng từ 100 lên 400 thảm họa trên toàn thế giới. Các sự kiện thiên tai không chỉ gia tăng về tần suất, cường độ và độ phức tạp mà tác động của chúng còn được dự đoán sẽ trở nên tồi tệ hơn.
Báo cáo nhấn mạnh, các nguyên nhân cơ bản gây ra rủi ro thiên tai bao gồm biến đổi khí hậu, nghèo đói và bất bình đẳng, tăng trưởng dân số, tình trạng khẩn cấp về sức khỏe do đại dịch gây ra, các hoạt động như quản lý và sử dụng đất không bền vững, xung đột vũ trang và suy thoái môi trường.
Báo cáo còn chỉ ra những thảm họa cực đoan dẫn đến sự di dân của người dân nông thôn. Lũ lụt lớn do mưa gió bất thường ở tỉnh Sindh phía nam Pakistan là một ví dụ. Nó đã gây ra sự di dân, tác động tiêu cực đến hệ thống nông sản và làm tăng tình trạng mất an ninh lương thực.
Hướng tới khả năng phục hồi cao hơn của hệ thống nông nghiệp thực phẩm
Nông dân, đặc biệt là các hộ sản xuất nhỏ canh tác trong điều kiện mưa bão, là những đối tượng dễ bị tổn thương nhất trong hệ thống nông nghiệp thực phẩm và phải gánh chịu hậu quả nặng nề của thiên tai. Hỗ trợ áp dụng các biện pháp thực hành tốt giảm thiểu rủi ro thiên tai ở cấp trang trại có thể giúp nông dân quy mô nhỏ tránh thiệt hại và nâng cao khả năng phục hồi của họ. Đầu tư vào các biện pháp thực hành tốt giảm thiểu rủi ro thiên tai ở cấp trang trại có thể mang lại hiệu quả tốt hơn trung bình 2,2 lần so với các biện pháp thực hành đã áp dụng trước đây.
Các biện pháp can thiệp chủ động và kịp thời nhằm ứng phó với các mối nguy hiểm được dự báo là rất quan trọng nhằm xây dựng khả năng phục hồi bằng cách ngăn ngừa và giảm thiểu rủi ro trong nông nghiệp. Ví dụ, hành động dự đoán được thực hiện ở một số quốc gia đã chứng minh tỷ lệ lợi ích/chi phí thuận lợi khi đầu tư vào phòng chống và ứng phó thảm họa. Báo cáo cho thấy, với mỗi 1 USD đầu tư vào hành động phòng ngừa, các gia đình ở nông thôn có thể thu được tới 7 USD lợi ích và tránh được thiệt hại về nông nghiệp.
Báo cáo nêu ra ba ưu tiên hành động chính: cải thiện dữ liệu và thông tin về tác động của thiên tai đối với tất cả các lĩnh vực nông nghiệp – trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, nuôi trồng thủy sản và lâm nghiệp; phát triển và lồng ghép các phương pháp nhằm giảm thiểu rủi ro thiên tai đa ngành vào chính sách và chương trình ở tất cả các cấp; và tăng cường đầu tư vào khả năng phục hồi nhằm mang lại lợi ích trong việc giảm thiểu thiệt hại trong nông nghiệp và cải thiện sản xuất nông nghiệp và sinh kế.