Theo số liệu của nhà nghiên cứu Trần Đình Giản: Cả nước có khoảng 1.700 món ăn thì trong đó hơn 1.300 món được nấu theo kiểu Huế. Ẩm thực cố đô luôn mang lại sự hấp dẫn cho du khách mỗi khi họ có dịp ghé thăm miền đất này.
Huế từ lâu đã được định vị trên bản đồ ẩm thực không chỉ trong nước mà tiếng vang còn vươn ra cả thế giới. Năm 2023, Huế được vinh danh là một trong những thành phố có món ăn ngon nhất thế giới. Đó là minh chứng cụ thể nhất.
Website ẩm thực nổi tiếng thế giới TasteAtlas công bố danh sách Best Food Cities in the World (Những thành phố có đồ ăn ngon nhất thế giới 2023) nhằm vinh danh nền ẩm thực địa phương của các điểm đến. Huế đứng thứ 28 trong bảng xếp hạng. Các món ăn nổi tiếng nhất được nhắc đến đầu tiên gồm: bún bò, bánh bột lọc, cơm hến, nem lụi, chè, bánh nậm, bánh phu thê, tôm chua...
Về ẩm thực, để đánh giá ngon dở tùy vào sở thích, khẩu vị từng người. Nhưng, khi số đông cùng chung đánh giá thì sự ngẫu nhiên hay tính chất cảm tính hầu như không còn. Nó như kiểu một người nhận xét, bạn sẽ nghi ngờ nhưng khi số đông cùng đánh giá thì bạn không còn hoài nghi.
4,65 trên thang điểm 5 mà các chuyên gia, thực khách quốc tế đánh giá là một sự ghi nhận không phải bàn cãi cho món ăn Huế. Đến Huế, bạn không thể không tham gia vào chuỗi khám phá ẩm thực của xứ này. Sự phong phú từ món chay đến món mặn, từ món nhẹ cho điểm tâm đến những món cho bữa ăn đủ đầy, từ món ăn vặt đến đặc sản làm quà - Huế đủ cả.
Nhiều người đến Huế đôi khi chỉ để thưởng thức các món ăn. Ẩm thực Huế có đủ góc cạnh, từ bình dân đến sang trọng, từ vỉa hè đến nhà hàng. Ngồi ở đâu, góc nào trong thành phố ấy, bạn cũng sẽ dễ dàng có được một vài món ăn ngon.
Bánh nậm, lọc, ít… từ gánh hàng rong của các mệ (bà) luôn đem lại cho người ăn không gian thưởng thức ẩm thực một cách dân dã nhưng đọng lại trong tâm trí du khách là hình ảnh đầy ấn tượng.
Một thứ bánh nhỏ làm từ bột lọc, bột gạo, với nhân tôm, đậu xanh… được gói ghém chỉn chu trong chiếc lá chuối. Bánh được bóc trần, đặt gọn trên dĩa, người ăn rưới thêm chút nước mắm cay cay. Chén nước chấm dù nhỏ bé, giản dị nhưng ẩn chứa trong đó sự tỉ mỉ của người làm.
Nhắc đến ẩm thực Huế, sẽ là thiếu sót nếu không nói đến bún bò giò heo. Người ta bỏ vào đó không biết bao nhiêu thứ để cho ra một nồi nước dùng mà khi thưởng thức, thực khách sẽ mê mẩn, khó cưỡng.
Trong chương trình Anthony Bourdain: Parts Unknown của hãng CNN quay tại Huế, ông Bourdain - đầu bếp lừng danh từng đi ăn bún chả cùng Tổng thống Obama tại Hà Nội - đã đánh giá: “Theo tôi, nếu xếp hạng các món xúp ngon tuyệt, bún bò Huế sẽ nằm ở top đầu”.
Ăn món Huế, bạn sẽ khó thấy những tô, dĩa lớn. Thay vào đó là những món nhỏ xíu nhưng bắt mắt, đậm vị. Ở các nhà hàng sang trọng, món Huế còn được trang trí cầu kỳ, tinh tế. Nhà văn Nguyễn Tuân nhận xét rằng người Huế ăn bằng mắt trước khi ăn bằng mùi vị.
Mỗi món ăn Huế là một câu chuyện. Cơm, bún hến là câu chuyện về sông Hương, là đời sống lặn ngụp của cư dân cồn Hến giữa dòng sông. Để có được nguyên liệu cho món ăn, người dân phải dầm mình dưới sông, cào, bắt, đãi lên những con hến lẫn trong bùn đất. Hến bắt lên được ngâm, rửa sạch, luộc rồi tách vỏ. Nước luộc được nêm nếm gia vị làm nước dùng. Nhưng chế biến cơm, bún hến không chỉ đơn giản vậy. Phải đủ môn ngọt, khế chua, xoài xanh, rau mùi, giá, đậu phộng rang, ớt tươi, ruốc, tóp mỡ, bún, cơm nguội… Mỗi thứ một ít được trộn chung vào, thêm ít hến và gia vị. Bạn soạn sửa nguyên liệu từ rất nhiều thứ nhưng khi xong, tất cả nằm gọn ghẽ trong một tô nhỏ.
Với cơm, bún hến, người chế biến không bỏ gia vị trước và không cần nếm thử. Khi mọi thứ đã được đưa vào tô, người ta mới thêm chút bột ngọt, muối. Nhưng không vì thế mà món ăn sẽ nhạt hay mặn mà mọi thứ lại rất vừa miệng thực khách.
Khi dùng món ăn này, bạn sẽ đi từ cái chua của khế, xoài xanh; giòn tan của tóp mỡ; mùi thơm thanh thanh ngọt ngọt của rau mùi, giá; vị cay nồng đến mức toát mồ hôi của ớt tươi, tương ớt... đến vị béo của hến.
Ẩm thực xứ Huế là nơi mà bạn sẽ ngậm mà nghe bởi nếu ăn nhanh sẽ không bao giờ thưởng thức hết những tinh hoa, ẩn ý mà người chế biến gửi vào trong đó.