Hàng trăm ha khoai lang bị sùng tấn công
Tại các cánh đồng của huyện Phú Thiện, Ia Pa, thị xã Ayun Pa của tỉnh Gia Lai, khoai lang đang bước vào vụ thu hoạch. So với mọi năm, diện tích trồng khoai lang năm nay tăng đột biến. Trong đó “thủ phủ” khoai lang Phú Thiện năm ngoái có diện tích 1.200ha thì năm nay đã tăng vọt lên 3.400ha. Diện tích trồng tăng mất kiểm soát là một trong những nguyên nhân khiến giá khoai lang vụ thu hoạch năm nay rớt thê thảm. Hiện khoai lang được các thương lái thu mua với giá chỉ khoảng 5.000 đồng/kg, điều này khiến không ít hộ dân thua lỗ nặng.
Không những vậy, người trồng khoai lang còn đau đầu vì khoai bị sùng tấn công. Nhiều vườn khoai cho củ to, đạt tiêu chuẩn xuất khẩu nhưng khi bị sùng gây hại đã trở thành phế phẩm không bán được, hoặc bán được với giá rất rẻ (chưa tới 1.000 đồng/kg) để làm thức ăn cho vật nuôi.
Ông Phan Văn Chiến có 7ha khoai lang tại làng King Pênh (xã Chư A Thai, huyện Phú Thiện) cho biết, gia đình ông và rất nhiều hộ dân xung quanh đang đau đầu khi khoai lang bị sùng tấn công. Trên cánh đồng lớn trồng khoai tại địa bàn, tình trạng sùng gây hại khoai lang đang trở nên báo động.
“Khoảng 3 tháng đầu, khoai lang vẫn phát triển rất tốt, nhưng chỉ ít ngày sau đó con sùng tấn công làm củ bị thâm đen, thối. Khi đó người dân buộc phải thu hoạch sớm để tránh sùng lây lan trên diện rộng, nếu không xem như mất trắng cả vườn khoai”, ông Chiến than thở.
Theo ông Chiến, phần lớn người dân nơi đây đều có kinh nghiệm trồng và chăm sóc khoai lang trong nhiều năm. Đặc biệt, người dân rất chú trọng khâu cải tạo đất trước khi trồng nhưng không hiểu sao vẫn bị sùng tấn công. Nguyên nhân có thể do thời tiết ở huyện Phú Thiện thời gian gần đây nắng nóng, cộng với việc tưới nước không đều làm sùng sinh sôi, nảy nở. Trong khi đó, những diện tích khoai lang trồng dưới ruộng ngập nước gần như không bị sùng, hà tấn công.
Theo báo cáo của Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Gia Lai, hiện sùng xuất hiện gây hại trên cây khoai lang tại huyện Phú Thiện với diện tích nhiễm hơn 100ha ở mức độ nhẹ. Khoai lang bị sùng gây hại khi đang bước vào giai đoạn hình thành củ và thời điểm thu hoạch.
May mắn khi vườn khoai lang hơn 3,5ha không bị sùng gây hại, gia đình anh Trần Văn Tiến (xã Ia Sol, huyện Phú Thiện) đang tập trung chăm sóc những công đoạn cuối cùng trước khi thu hoạch.
Anh Tiến cho biết, sùng hại cây khoai lang thì năm nào cũng có nhưng năm nay xuất hiện quá nhiều. Khi khoai lang bị sùng gây hại, bà con cũng không biết làm cách gì diệt trừ được nên khi phát hiện chỉ còn cách thu hoạch sớm nhằm tránh lây lan, giảm thiệt hại.
“Tùy thuộc vào đất trồng khoai, nếu trồng trên đất mịn, dây khoai sẽ được lấp kín làm cho con sùng không thể chui xuống phá hoại. Còn trồng trên đất thịt, gặp phải trời nắng đất sẽ bị hở làm cho sùng dễ dàng tấn công”, anh Tiến chia sẻ.
Cũng theo anh Tiến, nguồn nước tưới cũng là nguyên nhân khiến khoai lang bị sùng tấn công. Theo đó, những nơi nào có nguồn nước tưới đầy đủ, khoai lang được tưới đều sẽ không bị sùng tấn công. Ngược lại, khoai lang không được tưới thường xuyên, để đất bị khô thì sớm muộn cũng bị sùng phá hoại.
Ông Đỗ Văn Năm, Giám đốc HTX Nông sản an toàn Phú Thiện (xã Chư A Thai, huyện Phú Thiện) cho biết, vụ thu hoạch khoai lang năm nay cho năng suất cao, đạt khoảng hơn 30 tấn/ha. Tuy nhiên, do khoai lang bị sùng rất nhiều nên dù năng suất cao nhưng cũng không tiêu thụ được.
“Sùng phá hoại khoai lang đang ở mức báo động. Nguyên nhân do thời tiết nắng nóng, cùng với việc người dân trồng từ vụ trước không dọn sạch sẽ dây và củ khoai lang, dẫn đến những con sùng phát tán ra xung quanh. Trong khi đó, người dân trồng nhiều khoai lang trên nương, rẫy bị thiếu nước càng làm cho sùng sinh sôi nhiều”, ông Năm chia sẻ.
Cần luân canh và xử lý đất kỹ trước khi trồng
Trước tình hình sùng gây hại trên cây khoai lang đang lây lan trên diện rộng, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Gia Lai đã đề nghị Phòng NN&PTNT, Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện Phú Thiện và các địa phương có trồng khoai lang trên địa bàn tỉnh Gia Lai khẩn trương tổ chức hướng dẫn và thực hiện một số biện pháp để phòng trừ đạt hiệu quả.
Theo đó, địa phương cần kịp thời hướng dẫn người dân trồng khoai lang thực hiện đồng bộ các biện pháp phòng trừ theo hướng dẫn của cơ quan chuyên môn, tránh để lây lan ra diện rộng ảnh hưởng đến sản xuất.
Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Gia Lai cũng khuyến cáo người dân chuyển đổi những diện tích khoai lang bị nhiễm sùng nặng sang trồng các loại cây trồng khác như lúa, rau màu ít nhất 1 vụ để cắt đứt trứng, ấu trùng bọ hà trước khi trồng khoai lang trở lại.
TS Nguyễn Xuân Hòa, Trưởng Bộ môn Hệ thống (Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên) cho biết, sùng trên cây khoai lang là một loại sâu hại chứ không phải bệnh hại. Tại đây, con sùng tấn công vào củ khoai lang, nhất là giai đoạn củ phát triển cho đến khi thu hoạch.
Sùng thường có sẵn ở trong đất nên khi trồng hoặc canh tác trên diện rộng, nguồn thức ăn lớn sẽ khiến sùng lây lan rất nhanh.
Để phòng sùng, người dân cần phải xử lý đất thật kỹ trước khi xuống giống bằng cách phơi khô đất để các mầm sâu bệnh bị tiêu diệt. Bên cạnh đó, trong quá trình cày xới đất, cần rải thuốc để xử lý sùng trong đất.
Trong trường hợp người dân trồng khoai lang rồi mới phát hiện bị sùng thì vẫn có thể dùng thuốc xử lý lúc củ khoai còn nhỏ. Nếu để củ khoai lớn mới dùng thuốc sẽ rất khó xử lý.
Mặt khác, chính vì khoai lang trồng chuyên canh từ vụ này sang vụ khác dẫn đến sùng tích tụ nên cần phải có phương pháp khoa học. Khi luân canh từ cây khoai lang sang cây trồng khác cần phải lựa chọn loại cây mà sùng không thể gây hại. Chẳng hạn như trồng khoai lang xong chuyển qua trồng ngô, đậu... sùng sẽ không thể tấn công rồi dần biến mất.
“Đối với cây khoai lang, hiện nay chưa có giống nào kháng được sùng xâm nhập vào củ. Chính vì vậy, quan trọng nhất vẫn là khâu xử lý đất bằng cách phơi khô đất, cải tạo lại đất thật kỹ trước khi trồng nhằm hạn chế thấp nhất sùng gây hại”, TS Nguyễn Xuân Hòa chia sẻ.