Sơ hở là… gọi điện cho cha mẹ kỹ thuật số
Fan Xiaotong, một học sinh cấp hai đến từ Thượng Hải, thích chia sẻ mọi chuyện với “cha mẹ”. Bất cứ khi nào cảm thấy căng thẳng về bài kiểm tra toán hay chỉ là ăn một món ăn nhẹ ngon miệng, cô bé 13 tuổi sẽ rút điện thoại ra và gửi tin nhắn cho họ.
Tuy nhiên, cặp đôi mà cô đang liên lạc không thực sự là gia đình ruột thịt của cô. Trên thực tế, Fan Xiaotong thậm chí còn không biết tên thật của họ. Họ là một cặp đôi có ảnh hưởng trong việc nuôi dạy con cái mà cô theo dõi trên Douyin (phiên bản TikTok của Trung Quốc).
Fan Xiaotong đã trở thành một fan cuồng, đến mức cô ấy coi họ như cha mẹ của mình. Đối với cô gái tuổi teen này, cặp đôi thể hiện phong cách nuôi dạy con cái tích cực, tình cảm là thứ mà cô chưa từng trải qua ở nhà.
Cô biết rằng, “cha mẹ” hầu như không biết cô là ai và họ thường không trả lời tin nhắn của cô. Nhưng Fan không quan tâm. Cô chỉ thích cảm giác được chia sẻ tình cảm của mình với hai người và cảm giác hồi hộp khi thỉnh thoảng nhận được câu trả lời khích lệ từ họ.
Fan Xiaotong không hề đơn độc. Số lượng người có ảnh hưởng đến việc nuôi dạy con cái trên mạng xã hội Trung Quốc đã gia tăng trong những tháng gần đây. Nhưng khán giả của nội dung này thường không phải là các bậc cha mẹ đang tìm kiếm lời khuyên, mà là những đứa trẻ bị thu hút bởi thái độ cởi mở và quan tâm của ‘cha mẹ kỹ thuật số’.
Nhiều bạn trẻ cảm thấy không thể kết nối với cha mẹ của họ. Họ coi những người có ảnh hưởng như một nguồn tình cảm gia đình thay thế. Một số người thậm chí còn bắt đầu coi những người có ảnh hưởng như ‘cha mẹ kỹ thuật số’ của họ, trút hết tấm lòng qua hết tin nhắn này đến tin nhắn khác.
Trong hầu hết các trường hợp, những mối quan hệ trực tuyến này tương đối vô hại. Nhưng nhiều người ở Trung Quốc lo ngại về những rủi ro tiềm ẩn mà xu hướng này đặt ra và lo lắng về tình trạng hộ gia đình trên toàn Trung Quốc.
Tình yêu kĩ thuật số
Fan Xiaotong là một fan hâm mộ điển hình của ‘cha mẹ kỹ thuật số’. Cô học sinh cấp hai nói rằng cô cảm thấy xa cách về mặt tình cảm với cha mẹ ruột của mình. Sau khi cha mẹ chia tay, cô sống với cha một thời gian, sau đó chuyển về ở với mẹ.
Tuy nhiên, Fan vẫn cảm thấy khó xử khi ở cạnh mẹ sau một thời gian dài xa cách. Cô không cảm thấy mẹ thực sự lắng nghe mình. Có lần, Fan nói rằng cô đã cố gắng cởi mở về cuộc đấu tranh của mình với chứng lo âu, nhưng cảm thấy mẹ em vẫn không để ý. Đã lâu rồi, em cảm thấy thèm khát sự thân mật.
Sau đó, em phát hiện ra “cha mẹ kỹ thuật số” của mình trên Douyin vào cuối năm 2023. Cặp đôi này đã gây ấn tượng bằng cách đăng những video dễ thương mô tả những tương tác phổ biến giữa cha mẹ và con cái như đi siêu thị, gọi điện video, hay thậm chí cả khi ba mẹ phát hiện đứa trẻ chưa làm bài tập về nhà… Điểm mấu chốt là cặp đôi luôn chọn tình yêu thay vì các phương pháp nuôi dạy con truyền thống, kỷ luật.
Trong một đoạn clip được lan truyền rộng rãi vào tháng 11/2023, cặp đôi đang nhảy múa vui vẻ dưới ánh đèn đường trong khi một dòng chữ nhấp nháy chứa lời nhắn dành cho con họ. Đó là lời xin lỗi chân thành vì đã gây áp lực buộc các con phải cố gắng kiếm được một công việc an toàn, ổn định.
Tin nhắn có nội dung: “Cha mẹ không thể mang lại cho con một cuộc sống vô tư, vì vậy cha mẹ luôn hy vọng con sẽ tìm được một công việc ổn định”. “Nhưng nhìn thấy đôi mắt chán nản của con… có thể cha mẹ đã làm sai điều gì đó”.
Giống như nhiều video thuộc thể loại này, clip này được coi là dàn dựng. Cặp đôi tuyên bố rõ ràng rằng họ đang bán một tầm nhìn lý tưởng về việc nuôi dạy con cái. Nhưng giọng điệu và thông điệp đầy cảm xúc đã gây được tiếng vang với nhiều người ở Trung Quốc.
Đến đầu năm 2024, cặp đôi này đã có hơn 1 triệu người hâm mộ trên Douyin và tài khoản của họ bắt đầu tràn ngập những bình luận từ người dùng trẻ bày tỏ nỗi thất vọng, chia sẻ những trải nghiệm đau thương và bày tỏ mong muốn cặp đôi có thể trở thành “cha mẹ” của họ.
Một số người giống như Fan, đã tiến xa hơn và thực sự nhận cặp đôi này làm “cha mẹ kỹ thuật số” của họ. Một số thậm chí còn bắt đầu gọi cha mẹ ruột của mình là “cha mẹ họ” (giống như cách gọi “anh em họ” trong mối quan hệ họ hàng từ 2 - 3 đời) - một cách ám chỉ rằng họ thực sự cảm thấy gần gũi hơn với gia đình kỹ thuật số.
Fan chưa bao giờ yêu cầu những người có ảnh hưởng trở thành “cha mẹ kỹ thuật số” của cô. Cô chỉ đơn giản là bắt đầu nhắn tin cho họ thường xuyên, luôn gọi họ là cha mẹ. Mặc dù cặp đôi quá bận rộn để trả lời tất cả tin nhắn nhưng những tin nhắn ngắn gọn của họ luôn tử tế và có tính cổ vũ. Fan cho biết những cuộc trao đổi đã nâng cao tâm trạng của cô.
“Như thể vừa tìm ra một con đường để nhận được sự hỗ trợ về mặt tinh thần mà bạn không thể có được trong cuộc sống thực”, Fan nói. Cô nói thêm đầy tiếc nuối: “Trong thâm tâm, bạn luôn khao khát một câu trả lời tốt hơn”.
Nỗi đau ngày càng lớn
Thời gian trôi qua, xu hướng ‘cha mẹ kỹ thuật số’ vẫn tiếp tục phát triển. Tiếp nối sự thành công của “cha mẹ” Fan, một loạt các cặp vợ chồng trung niên khác đã tạo các kênh tương tự để chia sẻ tầm nhìn lý tưởng hóa về mối quan hệ cha mẹ và con cái. Và họ cũng đang tìm kiếm lượng khán giả của mình.
Zhang Peixian, 35 tuổi, cũng đã nhận một số người có ảnh hưởng trong việc nuôi dạy con cái làm “cha mẹ kỹ thuật số”. Giống như Fan, cô xem đây như một hình thức an ủi: Tương tác với họ giúp bù đắp cho sự thiếu quan tâm và hỗ trợ mà cô nhận được khi còn nhỏ.
Ngôi nhà thời thơ ấu của cô không phải là một nơi hạnh phúc. Zhang cho biết cha cô thường xuyên đánh đập mẹ cô và cô chưa bao giờ phát triển mối quan hệ thân thiết với cả hai người. Đó là lý do tại sao cô thấy nụ cười vui vẻ của “cha mẹ kỹ thuật số” trong video thật cảm động. Cô nói: “Cả đời tôi chưa bao giờ thấy mẹ cười như vậy”.
Wu, một bà mẹ 43 tuổi có hai con trai, bắt đầu viết blog về cuộc sống gia đình vài tháng trước và kể từ đó đã thu hút được hơn 70.000 người theo dõi trên ứng dụng phong cách sống Xiaohongshu.
Nhiều người đã coi cô là “cha mẹ kỹ thuật số” của họ và Wu nhận được hàng tá tin nhắn riêng tư từ “những đứa trẻ kỹ thuật số” của cô mỗi ngày. Trong đó, có nhiều người trẻ đang phải vật lộn với những khó khăn về sức khỏe tâm thần và gia cảnh đau buồn.
Những câu chuyện của họ thường khiến Wu bị sốc: “Một đứa trẻ nói rằng cha của em chỉ cho phép em tắm vào những thời điểm nhất định và sẽ đánh đập nếu em không vâng lời”. Một đứa trẻ khác cho biết cha mẹ đã thúc ép em học nhiều giờ mỗi ngày, mặc dù em được chẩn đoán mắc chứng rối loạn tim bẩm sinh”. Nhiều lần, Wu đã nhận được tin nhắn từ “những đứa trẻ kỹ thuật số” nói rằng đã lên kế hoạch tự sát.
Wu cho biết: “Sự xuất hiện của “cha mẹ kỹ thuật số" là một điều rất đáng buồn đối với xã hội, vì trẻ em chỉ tìm đến cha mẹ trong thế giới mạng khi cha mẹ thực sự của các em không hoàn thành vai trò của mình”.
Wu trả lời tất cả tin nhắn cô nhận được bất cứ khi nào có thể. Cô tin rằng người hâm mộ của cô thường tiếp cận nó như một cách để tìm thấy sức mạnh nhằm tạo ra những thay đổi tích cực trong cuộc sống của họ. Cô nói: “Những thay đổi có thể xảy ra nếu họ được lắng nghe và nhận được phản hồi”.
Đối với Yu Zehao, một nhà trị liệu tâm lý ở thành phố Vũ Hán, miền trung Trung Quốc, “cha mẹ kỹ thuật số” đang gia tăng vì họ lấp đầy lỗ hổng chung trong đời sống tình cảm của nhiều đứa trẻ. Trong khi nhiều bậc cha mẹ Trung Quốc thường tập trung vào việc dạy con tính kỷ luật thì “cha mẹ kỹ thuật số” lại đưa ra sự khẳng định và hỗ trợ về mặt tinh thần.
Yu nói: “Chúng tôi được giáo dục nghiêm khắc để trở thành một cá nhân phù hợp với những gì xã hội yêu cầu, giống như một bánh răng trong cỗ máy”. “Điều này cũng ảnh hưởng tương tự đến việc nuôi dạy con cái của chúng tôi, vì các bậc cha mẹ tin rằng nếu con cái họ không chịu sự kỷ luật, chúng có thể gặp bất hạnh trong tương lai”.
Nhưng Yu lo ngại về xu hướng này: “Cha mẹ kỹ thuật số” có thể có tác dụng an ủi, đặc biệt đối với những người trẻ đang phải đối mặt với những thử thách nghiêm trọng về mặt cảm xúc. Tuy nhiên, vẫn có nguy cơ những ‘mối quan hệ kỹ thuật số’ như vậy có thể làm suy yếu cảm giác thực tế.
Yu nói: “Nó giống như một bộ dụng cụ thay thế bữa ăn. Chúng có thể giúp ích khi chúng ta đang ăn kiêng và chuyển sang lối sống lành mạnh hơn, nhưng về lâu dài chúng không nên thay thế các bữa ăn thông thường vì chúng không đủ dinh dưỡng.”
Blogger Wu cho biết cô lo lắng hơn về việc liệu những người có ảnh hưởng có đủ khả năng để xử lý tất cả những thông điệp đầy cảm xúc mà họ nhận được từ người hâm mộ hay không. Với tư cách là một bậc cha mẹ, Wu cảm thấy rằng cô ấy tương đối phù hợp để đóng vai trò ‘cha mẹ kỹ thuật số’, nhưng nhiều người khác không ở vị trí đó.
Sau đó, có những rủi ro mà trẻ gặp phải khi thiết lập mối quan hệ thân thiết với người lạ trên mạng. Điều gì sẽ xảy ra nếu "cha mẹ kỹ thuật số" không phải là người như họ thể hiện?
Vào cuối tháng 2/2024, một người có ảnh hưởng về nuôi dạy con cái với hơn 100.000 người theo dõi trên Xiaohongshu bất ngờ bị khóa tài khoản. Sự việc làm dấy lên làn sóng phẫn nộ và đồn đoán. Vẫn chưa rõ chuyện gì đã xảy ra, nhưng nhiều người hâm mộ cho rằng các bài đăng trên blog được viết dưới góc nhìn của một người cha nuôi dạy cô con gái tuổi teen thực ra là do cô con gái viết.
Nhưng Fan, cô bé 13 tuổi, dường như không hề bối rối trước ý tưởng rằng ‘cha mẹ kỹ thuật số’ của mình có thể là kẻ mạo danh. Cô nói: “Điều quan trọng là họ mang lại cho em một lợi ích tinh thần nhất định”.
Trong khi đó, Zhang cho biết cô hiểu rằng phần lớn nội dung nuôi dạy con cái trên mạng xã hội là không thực tế. Cô mô tả nó như một “bộ phim hư cấu”. Nhưng giờ đây khi đã kết hôn, cô coi cảnh gia đình hòa thuận là lý tưởng để khao khát.
Cô nói: “Nếu một ngày nào đó tôi trở thành cha mẹ, tôi muốn được giống như họ”.